#VrijeWoord
Zaterdagavond was ik bij het Festival van het Vrije Woord, een initiatief van de NVJ, BKB, het Nederlands Genootschap van Hoofdredacteuren, Free Press Unlimited, NDP Nieuwsmedia, RNW, het Persmuseum, het Persvrijheidsfonds, Stichting Röportaj en De Balie in het kader van de Dag van de Persvrijheid. Nooit eerder was De Balie zo zwaar beveiligd; er stonden hekken omheen en er waren nerveuze agenten en beveiligers, strak in pak, met draadjes in hun oor.
Ik nam wat foto’s met mijn iPhone. Een paar minuten later kwamen er twee agenten op me af, die vroegen of ik even wilde meelopen. Of ik een keuze had, riposteerde ik. Wat ik hier deed, wilden zij weten. Ook moest ik mijn identiteitsbewijs afgeven. Voor mijn eigen veiligheid, wilde ik denken, maar ik was toch geïntimideerd. “Ik ga er vanuit dat alles goed is en ik snap uw gevoelens”, zei de agent.
Alles was goed, ik mocht naar binnen. Langs twee identiteitscontroles, door een infraroodpoortje, langs nóg een controle. Want Kurt Westergaard was te gast, de Deense cartoonist die in 2006 Mohammed afbeeldde met een bom in zijn tulband. En de aanslagen ‘op het vrije woord’ lagen nog vers in het geheugen – op Westergaard in zijn eigen huis in 2010; op het hoofdkantoor van het satirische weekblad Charlie Hebdo in Parijs, op 7 januari j.l.; en op de cartoonisten en andere aanwezigen in een Balie-achtig café annex debatcentrum in Kopenhagen, op 14 februari.
De Balie en de gemeente Amsterdam namen dus terecht geen enkel risico en brachten een legertje aan beveiligers op de been. De kosten waren overigens niet hoger dan de gemiddelde thuiswedstrijd van Ajax, aldus burgemeester Van der Laan.
Het werd een avond van hoogte- en dieptepunten. De aanwezigheid van Westergaard was een hoogtepunt. Zijn rede bood tal van aanknopingspunten voor een goed gesprek, maar de discussie na afloop was tenenkrommend – een parodie op een debat, een debatcentrum als De Balie onwaardig. De liedjes van Felix Strategier hadden voor mij ook niet gehoeven, maar de bijdragen van Jeroen Weghs (die in een ‘satirische talkshow’ hard uithaalde naar het doorgesubsidieerde clubje PEN, dat zich vanwege het veiligheidsissue uit de organisatie had teruggetrokken. “Waar ben je dan voor opgericht?” sneerde hij. “Om de vrijheid van het ANWB-ledenblad te promoten?”) en Hans Teeuwen maakten veel goed.
Teeuwen sloot de avond af in een knaloranje Guantanamo-overall. “Het vrije woord gaat nooit verloren” zong hij. “Al vliegen de kogels om je oren.” Hij was van plan een koran te verbranden. Maar zijn huishoudster had zijn tas ingepakt; je kunt tegenwoordig ook niemand meer vertrouwen. Of iemand misschien een boek bij zich had van Manon Uphoff, voorzitter van PEN Nederland.
Wat bij mij na afloop overheerste, was twijfel. Wat precies de zin was, van zo’n avond, en of het iets zou opleveren. En of ik zelf de cartoon van Westergaard zou plaatsen op mijn blog – nu, of, om me nog enige denktijd te geven, op 30 september 2005, precies 10 jaar nadat ze verschenen in Jyllands-Posten (“Ik deed gewoon mijn werk”, aldus Westergaard. “De cartoons waren gerechtvaardigd, en nu willen ze me vermoorden”). Terwijl ik me toch behoorlijk had geërgerd aan Balie-directeur Yoeri Albrecht, die had laten weten dat hij respect had voor Balie-medewerkers die uit angst voor henzelf of hun kroost niet wilden werken op de het festival.
Toen ik vanochtend wakker werd en op de automatische piloot twitter checkte, las ik dat twee mannen het vuur hadden geopend bij een expositie van Mohammed-cartoons in een congrescentrum in Garland, een plaatsje bij Dallas, Texas. Eén beveiliger raakte gewond, de schutters zijn door de beveiliging gedood. Geert Wilders, die ter plaatse was om de prijs voor de beste cartoon uit te reiken, had het gebouw net verlaten…
“Op deze vierde mei moet elke Nederlander bepalen aan welke kant hij staat. Vrijheid of islam”, twitterde Martin Bosma korte tijd later. Hij sloot af met de hashtag #ikbengeert. De stroom reacties van medestanders en tegenstanders was vervolgens niet te stoppen. Natuurlijk niet (Ik moest denken aan het lofdicht op de sociale media van Marnix Pauwels, nóg een hoogtepunt van het Festival van het Vrije Woord).
Een ding weet ik wél zeker: Ik ben Geert niet. Zoals ik eerder ook Charlie Hebdo niet was. Maar ik waag te betwijfelen of ik die cartoon op mijn blog ga zetten…
