Monument voor onthaasting
In 1984 vroeg de Duitse regisseur Philip Gröning de Nederlandse prior Dom Marcellin Theeuwes al toestemming om te filmen in La Grande Chartreuse, het moederklooster van de strengste katholieke orde ter wereld, de Kartuizers. ‘Te vroeg’, luidde diens antwoord destijds. ‘Over tien, dertien jaar misschien.’ In 2000 kreeg Gröning een telefoontje. Of hij nog geïnteresseerd was.
Gröning verbleef meer dan zes maanden tussen de dertig monniken in het in de Franse Alpen verscholen klooster. Zonder crew, en onder omstandigheden die Spartaans te noemen zijn. De monniken zwijgen het grootste deel van de dag; de communicatie verloopt via briefjes. Slechts een keer per week, op zondag, maken ze gezamenlijk een wandeling.
Meer dan 120 uur film schoot Gröning tijdens zijn verblijf, alles bij natuurlijk licht. Er zijn lang aangehouden shots, waarin de camera nauwelijks beweegt, van monniken die geknield zitten te bidden. Vaak filmt Gröning vanuit een ander vertrek, door een half openstaande deur, en valt er een straaltje, majestueus licht op zijn hoofdpersonen.
De dagelijkse beslommeringen in en rond het klooster worden doorsneden met beelden van de monniken die in de lens kijken en van de natuur; van bloempjes en sneeuwvlokken. Soms zijn die scènes bijna abstract, als in een experimentele film van Stan Brakhage.
Op de geluidsband klinkt het gefluit van vogeltjes, en wat flarden koorzang. Een voice-over ontbreekt; in een scène worden twee jongemannen, die denken dat ze willen toetreden, voorgelezen uit het huishoudelijk reglement van de orde. Verder overheerst de stilte. In beeld keert een aantal Bijbelspreuken een paar keer terug. ‘Wie geen afstand doet van al zijn bezittingen, en mij niet volgt, kan mijn discipel niet zijn’. Pas tegen het eind, na ruim tweeënhalf uur, laat Gröning een stokoude, blinde monnik aan het woord.
Die grosse Stille, die in Nederland onder de Engelse titel Into Great Silence is uitgebracht, beantwoordt geen vragen. Grönings documentaire is een monument voor de onthaasting, voor een levensstijl die bijna is verdwenen. Puurdere cinema is zelden te zien.
Die Grosse Stille van Philip Gröning. Dinsdag 1 januari, 0.20 uur, Ned 2.
