Input/Output underflow van Tony Oursler: de Oude Kerk is niet te hacken
“You hacked me” zegt een blonde vrouw in een bloemetjesjurkje. “Turn the machine off!”. Ze is geprojecteerd op het houtsnijwerk, een Januskop, op een van de houten banken in het koor van de immense Oude Kerk op de Wallen.
Aan de andere kant van het koorgestoelte is een al even minuscuul mannetje, strak in het pak, geprojecteerd op een gruwelijk tafereel: een houtsnijwerkje van een oude vrouw die de darmen uit de buik van een jonge vrouw trekt. “Master. Slave. Master. Slave”, herhaalt hij.
Wat het precies te betekenen heeft? “De man en de vrouw tonen twee mogelijke houdingen ten aanzien van de stress die wordt veroorzaakt door de omgang met digitale technologie”, aldus de zaaltekst. Het werk vormt een retorische uitnodiging aan de toeschouwer om voor een van beiden partij te kiezen; voor het worstelende mannetje (“You made a rock so big you cannot lift it”, concludeert hij) of voor het frivole vrouwtje (“All this information means nothing. You make up your own life’).
De subtiele, speelse en schrandere installatie in het koor is een van de zes werken die de Amerikaanse videokunstenaar Tony Oursler (New York 1956) maakte voor de Oude Kerk. Geïnspireerd door het 800 jaar oude gebouw koos hij als centraal motief voor de relatie tussen mens en computer. Daarnaast ging hij te raad bij de Britse wiskundige Alan Turing, die tijdens de Tweede Wereldoorlog een zeer belangrijke code van de nazi’s kraakte en door velen als de vader van de moderne computerwetenschap wordt gezien.
Turings leven eindigde treurig: in 1952 werd hij vervolgd omdat hij homoseksueel was; om een gevangenisstraf te ontlopen, liet hij zich chemische castreren. Twee jaar stierf Turing, ij was nog geen 42, aan een dosis cyanide. Naast zijn bed lag een gedeeltelijk opgegeten appel. Het vermoeden bestaat dat Turing de appel zelf had vergiftigd. Er wordt wel beweerd dat het Apple-logo (een appel met een hap eruit) een hommage aan Turing is.
Afijn. Er zijn verwijzingen naar de Turingtest, een experiment dat licht moest werpen op de vraag of een machine menselijke intelligentie kan vertonen, bijvoorbeeld in de projectie op de immense glas-in-loodramen. Daarop zijn twee duo’s te zien die gelijktijdig dezelfde teksten declameren: “You have no consciousness, down below. The machine will work until you die”. Ze staren er onbewogen bij in de camera.
Tegen het einde verschijnt een 3D-animatie van een glanzende appel in beeld: “een symbolisch knooppunt tussen het Hof van Eden, het sprookje van Sneeuwwitje en de geschiedenis van computercultuur”.
In het werk komt ook een aantal problemen samen: de akoestiek is verre van optimaal en het lichtwerk is buitengewoon slecht zichtbaar op het Mariavenster, vooral als de zon schijnt. Ourslers digitale werken, hoe speels en schrander ook, lijken te verdwijnen in de eeuwenoude ornamenten en metershoge plafonds. De kerk is simpelweg te groot, te onverstoorbaar, om door zes lichtwerken ‘gehackt’ te worden. Daarbij komt nog dat ze pas gaan leven naarmate je er meer over weet. Maar dan moeten ze wel eerst je aandacht trekken. Enzovoorts, et cetera.
Hetzelfde geldt voor de projectie op de buitengevel. In een korte videoloop combineert Oursler 3D-computermodellen van een fluorescente stadsmaquette, cursors en een molecuul met vragen aan de voorbijganger over zijn persoonlijke grenzen. De meeste voorbijgangers hebben echter meer oog voor de oplichtende ‘witte sloper’-waarschuwing op de tekstkar naast de kerk.
I/O underflow van Tony Oursler. T/m 29/3/2015 in/op de Oude Kerk, Oudekerksplein 23. Ourslers X ERGO Y is t/m 16/1/2015 tussen 07.00–09.00 en 17.00–23.00 uur te zien op de witte badkuip van het Stedelijk Museum.
