“Ik wil de beeldvorming bijsturen”
Amsterdam, 20 februari 2007. Deelnemer aan een inburgeringscursus op excursie in het Amsterdams Historisch Museum. Op de achtergrond “De regenten van het Oude Mannen- en Vrouwengasthuis te Amsterdam” uit 1618, geschilderd door Cornelis van der Voort. Foto Joost van den Broek
“De titel Goed Volk? Die kwam opeens bij me op, midden in de nacht. Ik werd wakker en in dacht: dat is het! Ik heb hem in mijn telefoon gezet en ben weer gaan slapen. Waar ik vandaan kom, zeiden de mensen dat vroeger vaak; het is een beetje Brabants. Het zegt iets over de manier waarop ik tegen mensen aankijk.”
Vorige week verscheen het fotoboek Goed Volk van Joost van den Broek (Rosmalen 1967). Ternauwernood. Twee dagen nadat hij alle bestanden bij zijn uitgeverij had aangeleverd, kreeg hij een telefoontje dat het bedrijf failliet was. “Het was nog geen vijf weken voor de presentatie. Er was even paniek, maar ik ben direct andere uitgevers gaan benaderen. Want de planning stond vast, er waren al publicaties rondom de uitbreng afgesproken. Gelukkig vonden we snel een andere uitgever: Lecturis. We hebben het nieuwe logo erin gezet en een andere naam in het colofon. Alles is net op tijd in orde gekomen.”
Van den Broek – hij studeerde in 1991 af aan de Academie voor Beeldende Vorming in Tilburg en werd in 2006 en 2008 verkozen tot Fotojournalist van het Jaar – maakte eerder een boek met portretten: Portret Joost van den Broek. Goed Volk is een bundeling foto’s die iets vertellen over integratie, participatie, (in)tolerantie, het asielbeleid en de vermenging van cultuur en identiteit in Nederland.
Joost van den Broek. Foto Bart Koetsier
Het is een onderwerp dat Van den Broek na aan het hart ligt; al bijna twintig jaar houdt hij een dossier bij. Voor Goed Volk ging hij door ruim 20.000 foto’s, waaronder veel vrij werk, dat nog niet eerder gepubliceerd is, en beelden die hij schoot voor onder meer de Volkskrant, Vrij Nederland en Vluchtelingenwerk Nederland. Uiteindelijk belandden er 95 in zijn boek. Het beeld dat daaruit naar voren komt, is ondanks alles hoopvol. “In mijn werk ligt de nadruk op tolerantie. Het is er niet altijd. Maar als het er wel is, wil ik het graag laten zien.”
Hij beoefent ‘subjectieve’ of ‘geëngageerde’ fotojournalistiek. “Geëngageerd is een wat minder oordelende term, maar het komt voor mij op hetzelfde neer. Waar dat engagement vandaan komt? Opvoeding, denk ik. Van huis uit meegekregen, en verder gevormd tijdens mijn kunstacademietijd. Door het kijken naar andere fotografen, zoals Daniel Koning, Ad van Denderen, Koen Wessing, Sebastião Salgado, Josef Koudelka– Magnum-fotografen überhaupt. Als fotojournalist heb je de verantwoordelijkheid de beeldvorming van de lezer te sturen. Of bij te sturen. Ik ben altijd sturend bezig, niet alleen door de onderwerpen die ik kies, maar ook door wat ik wel en niet laat zien. Ik kan beslissen om nog even te wachten met het maken van een foto. Ik kan ook beslissen om een foto niet te maken.”
De moord op Theo van Gogh mocht niet ontbreken in Goed Volk, vond Van den Broek. De foto die hij koos is illustratief voor zijn werkwijze. Na de moord ging hij minimaal één keer per dag langs op de plek van de moord. Pas op de zesde dag – de nieuwsfoto was allang gemaakt – schoot hij zíjn foto, van een groep discussiërende mannen. “Ná het nieuws wordt het in veel gevallen pas interessant, vind ik. Na-nieuws. Dat zijn vaak belangrijker beelden dan het platte moment. Het geeft inzicht. Als je het op een goede manier doet; een onderwerp langere tijd in de gaten houdt en doelbewust kiest, kun je iets toevoegen aan het nieuws.”
Hengelo, 03 juli 2011. Buurtbewoners en actievoerders willen dat Marthijn Uittenbogaard, bestuurslid van vereniging Martijn, uit de straat verdwijnt. Ze protesteren bij zijn huis tijdens de protestmars van Partij Rechten Kind. Vereniging Martijn streeft naar wettelijke en maatschappelijke acceptatie van seksuele relaties tussen volwassenen en kinderen. Foto Joost van den Broek
Van den Broek was er ook bij toen buurtbewoners zich verzamelden in de voortuin van de penningmeester van pedofielenvereniging Martijn. Zijn foto werd uit bijna 10.000 inzendingen verkozen tot de beste persfoto van 2011. “Die moest erbij. Niet vanwege de Zilveren Camera, maar omdat hij heel duidelijk de grenzen van de tolerantie aangeeft. Je ziet de multiculturele samenleving in een notendop, in Hengelo. En tegelijkertijd zie je de grens. Ik weet nog dat ik dacht: ‘Oei, als er nu een steen door de lucht vliegt, heb je de poppen aan het dansen. Dan is die man zijn leven niet veilig. Dat gebeurde niet, maar het is wel een spannend moment.”
De foto ontstijgt volgens Van den Broek de gebeurtenis, omdat hij laat zien hoe bepaalde mensen met andere groepen omgaan. “Hier gaat het om die pedofiel, maar in andere wijken worden homostellen weggepest. Daarom ben ik ook nooit klaar met dit onderwerp: gisteren waren het de Marokkanen, vandaag zijn het de Polen, morgen zijn de Spanjaarden de pineut. Hebben we hier een Spanjaardenmeldpunt. Dat boeit mij mateloos.”
Joost van den Broek: Goed Volk. Lecturis, ISBN 978-90-70108-88-5, € 34,50.
