jpekker

‘Ik behandel nu eenmaal complexe relaties en preoccupaties’

Na een als vraag verpakt statement van een Griekse journalist kijkt Mike Leigh de kring rond. ‘Wie is het eens met de stelling dat Another Year een pessimistische film is?’, vraagt hij. Nadat hij wat hele en halve antwoorden heeft gekregen, legt de Britse regisseur uit dat dit precies is wat hij wil; dat iedereen zelf bedenkt waar hij of zij nu naar heeft zitten kijken. ‘Wat mij betreft zitten er in Another Year positieve én negatieve aspecten. Zoals in al mijn films. Ik behandel nu eenmaal complexe relaties en preoccupaties. Ik vind eigenlijk dat je mijn film banaliseert door dat terug te brengen tot positief of negatief.’

Op het afgelopen filmfestival van Cannes werd Another Year – een ontroerende karakterstudie over ouderdom, eenzaamheid en het leven dat niet altijd rechtvaardig is – met jubelende recensies ontvangen, er was alleen verdeeldheid over de toon van de film. Het ene kamp vond de film pessimistisch, het andere kamp verbaasde zich erover dat de erkende mopperkont en cynicus Mike Leigh na Happy-Go-Lucky opnieuw zo’n blijmoedige film had gemaakt. ‘Ik werd een beetje bang van al dat geluk. Ik dacht: er zal nog wel iets heel ergs gebeuren. Maar dat gebeurde niet. Dat had ik niet verwacht van u’, zei een Franse journaliste. Leigh ging er eens goed voor zitten. ‘Iedere film is anders, maar in wezen maak ik natuurlijk telkens weer dezelfde film. Als je goed kijkt, vind je harmonie en geluk in ál mijn films. Maar sommige mensen hebben nu eenmaal meer talent voor geluk dan anderen. En helaas kunnen we de pechvogels meestal niet helpen. Zo simpel is het.’

Hij voelt evenveel voor al zijn personages, stelt Leigh, of het nu brekebenen zijn of voor het geluk geboren. ‘Anders zou ik geen films over ze kunnen maken. Hoe zou ik een verhaal kunnen vertellen over mensen van wie ik niet houd, voor wie ik me niet interesseer. Mijn films drijven op mijn liefde voor mensen.’ Hij denkt even na, zegt dan: ‘Pardon. Er is één personage in mijn films van wie ik niet houd, en dat is de huisbaas in Naked. Die is in- en inslecht. Maar verder? Ik wil het publiek echte mensen laten zien. Mensen zoals ze zijn. Jij, ik, iedereen. Met onze goede en onze slechte eigenschappen. We zijn goed en slecht, kwetsbaar en sterk tegelijk. Niemand heeft erom gevraagd geboren te worden; iedereen worstelt zich door het leven. Dat maakt ons menselijk. Dat maakt ons sympathiek.’

De nerveuze, praatgrage, lichtalcoholische Mary is het slachtoffer van haar achtergrond, de maatschappij en haar opvoeding, vindt Leigh. ‘Maar dat is slechts het halve verhaal, als je het mij vraagt. Ja, ze pech gehad, en ja, ze is slecht behandeld door het leven; door mannen vooral. Aan de andere kant: niemand heeft een perfect leven. Jij niet, ik niet. En niemand wijt de goede dingen die hem of haar overkomen aan geluk, dan moet je ook niet al de slechte dingen aan het lot, pech of de omstandigheden verwijten. Je moet je verantwoordelijkheid nemen, anders wordt het nooit wat.’ Aan de andere kant, stelt Leigh, is de lieve, begripvolle, voorkomende en behulpzame Gerri ook niet perfect. ‘Ze is genereus en betrokken, maar ook egoïstisch. Ze is niet geïdealiseerd; ik ken veel van dit soort mensen. Alleen volgens kunnen gelukkige, tevreden mensen niet bestaan. Die ergerden zich ook aan Poppy in Happy-Go-Lucky. Te positief om geloofwaardig te kunnen zijn, vonden ze. Onzin. Ze is kinderjuf, dan moet je wel een positieve instelling hebben.’

Another Year is verdeeld in vier hoofdstukken, die parallel lopen aan de seizoenen. De film werd echter opgenomen in tien weken. En allesbehalve chronologisch. ‘Ik mocht willen dat we zo veel gelden hadden. Helaas. We hadden slechts tien weken. Maar dat is de kunst van het film maken. We hebben ieder seizoen op een andere manier opgenomen, met ander filters voor de lens.’

Het budget was klein, benadrukt Leigh. ‘Maar daar stond tegenover dat we volledige vrijheid hadden. Ze gaven ons het geld, en zeiden “We weten hoe je werkt, ga je gang”. We zagen ze pas terug toen de film helemaal klaar was. Heerlijk. Of ik nog een film wil maken met Amerikanen? Ik maak films met iedereen die me het benodigde geld geeft.’

Dat wil zeggen: zolang hij geld krijgt om zijn eigen plannen te verwezenlijken. Naar Hollywood hoeft Leigh niet, hij droomt er ook niet van een peperdure sciencefictionfilm te maken. ‘Het kan niemand zijn ontgaan dat ik niet zo veel heb met andere werelden. Het doel van mijn cinema is de realiteit weergeven. De vraag is natuurlijk: wat is de realiteit. Mijn films zijn míjn realiteit. Ik word gedreven door het leven om mij heen; dáár wil ik verhalen over vertellen. Van jongs af aan. Toen ik twaalf was, en ik de kist van mijn overleden grootvader op een ijskoude dag naar beneden getild zag worden in ons huis in Manchester, dacht ik: dit is film. Hier wil ik een film over maken. Dat geldt denk ik voor alle kunstenaars, voor schrijvers, schilders én filmmakers: we willen de wereld vangen op een manier die zowel persoonlijk als universeel is.’

Another Year van Mike Leigh draait vanaf 10 november in 20 zalen.

Dit interview verscheen eerder in Het Parool.