“Het IJ moet verbeelding krijgen”
“Door de bouw van het Muziekgebouw, de nieuwe Rechtbank en EYE is de meanderende rivier het IJ veranderd in een soort plein. Een enorm blauw plein. De ‘wanden’ van het plein, die tevens worden gevormd door bestaande gebouwen als het Centraal Station, de Shelltoren en de Tolhuistuin, tekenen zich steeds duidelijker af. Dit waterplein is het waard een visitekaartje van Amsterdam te worden,” stelt beeldend vormgever en Noorderling Floor van Dusseldorp.
“De manifestatie Licht op het IJ wil de potentiële kwaliteiten van het IJ zichtbaar maken,” vult sociaal geograaf/planoloog en ‘zuid-IJ-er’ Harkolien Meinsma aan. “Het IJ is die aandacht meer dan waard. Het is niet alleen de grootste open ruimte in het centrum van Amsterdam, het is ook een belangrijke route voor de scheepvaart en een bestemming voor steeds grotere cruiseschepen.”
Van Dusseldorp en Meinsma zijn de drijvende krachten achter Licht op het IJ, een manifestatie bestaande uit een tentoonstelling, avondrondvaarten over het verlichte IJ, filmvertoningen en debatten. Centraal staan de ideeën van vijf lichtkunstenaars, die ieder vier ontwerpen hebben uitgewerkt, waarmee ze willen laten zien hoe, en met welke toevoegingen het IJ voor verschillende doelgroepen aantrekkelijker kan worden gemaakt.
Meinsma: “Met lichtkunst kun je makkelijker een grote afstand overbruggen dan met ‘gewone’ kunst. Er staat een prachtig beeld van André Volten aan de noordoever, maar dat zie je niet van de zuidkant. Met licht kun je ruimte overbruggen. En niet alleen ’s nachts, in het donker, het kan ook met de lichtbeelden die speciaal voor de dag zijn gemaakt.”
Alle ideeën worden gepresenteerd in het atrium van het Muziekgebouw. Van Dusseldorp: “Natuurlijk weten we dat ze zo waarschijnlijk nooit gemaakt gaan worden, maar misschien zitten er een aantal plannen tussen waarvan bestuurders en bewoners denken: jeetje, we missen wat. Er moeten hier ook andere dingen komen dan utilitaire vormen en woningen; het IJ moet verbeelding krijgen.”
Een aantal plannen spreekt bijzonder tot de verbeelding. Zo wil de Israëlisch-Nederlandse kunstenaar Judigor langs de oevers van het IJ interactieve ‘lichtabri’s’ plaatsen, waarvan de kleuren reageren op het veranderende daglicht en de aanwezigheid van mensen. Marijke de Goey speelt met het idee dat de belangrijkste verbindingen tussen het Centrum en Noord onder het IJ verborgen liggen, en wil daarom aan weerszijden van het IJ twee enorme felblauwe constructies plaatsen, ‘Lovers’, die ‘verlangend naar elkaar reiken’ en elkaar signalen sturen door middel van ‘high-power LED’s’.
Joost van Santen zou graag zien dat er drie enorme witte kruizen met geïntegreerde LED-lichtlijnen worden neergezet op de strekdam voor de Houthavens, een landmark dat verwijst naar het Andreaskruis in het stadswapen van Amsterdam. Edwin van der Heide heeft bedacht dat er over de gehele breedte van de achterste kap van het Centraal Station lampen worden aangebracht, die flikkeren op het ritme van de boten op het water en de treinen in het station.
Van Dusseldorp zelf heeft onder meer een plan om enorme, speciaal gevormde ballonnen boven het IJ te laten zweven, die ’s avonds door vrachtschepen worden voortgetrokken. “Per vorm is er een computergestuurd lichtprogramma en bij ieder beeld zijn passende klanken te horen. Drijvende beelden boven het IJ, dat is van een vrolijkheid! Het IJ als theater!”
Meinsma is al even enthousiast. “Wij hameren op de noodzaak voor een samenhangend plan voor beide oevers, waarin gebruik wordt gemaakt van de specifieke kwaliteiten van beide oevers. Kunst kan daarbij helpen; omdat kunst je op een andere manier naar de dingen laat kijken.” Van Dusseldorp: “Er zijn zo veel fantastische aanleidingen: stedenbouwkundig is het een fantastisch gebied, landschappelijk is het bijzonder, het feit dat het IJ een scheiding was en nu een verbinding gaat worden… dat speelt nu allemaal tegelijk. Het is natuurlijk een lastige tijd voor de kunst, maar juist in lastige tijden moet je plannen maken voor een betere tijd. We moeten niet somber zijn, maar vooruitkijken.”
Licht op het IJ. Van 23/11 t/m 23/12. Met onder meer de tentoonstelling 20 ideeën voor lichtkunst rond het IJ in het Atrium van het Muziekgebouw aan ’t IJ en rondvaarten langs verlichte gebouwen met de ‘IJ-hoppers’. Op de vijf zaterdagen is er een debat- film- en muziek programma in de Kleine Zaal, met op 24/11 het debat Het fascinerende van het IJ door de eeuwen heen, en op 15/12 het symposium Kunst rond het IJ. Naar aanleiding van de manifestatie is de publicatie Licht op het IJ – Bespiegelingen over het grootste plein van Amsterdam verschenen.
