‘Heel Italië wordt door de televisie voor de gek gehouden’
Wat een officiële boycot al niet vermag. Ruim voor aanvang van de enige persvoorstelling van de Italiaanse documentaire Draquila – l’Italia che trema, in Cannes opgenomen in de officiële selectie, probeerden opgefokte journalisten op een zo gunstig mogelijke positie voor de deuren van het festivalpaleis terecht te komen om maar een plek te kunnen bemachtigen. Er werd geduwd en getrokken. ‘Het festival mag de Italiaanse regering wel dankbaar zijn’, zei een Duitse journalist. ‘Zonder die boycot had ik nooit van het bestaan van deze documentaire geweten.’
Die boycot werd koor voor het begin van Cannes afgekondigd door de Italiaanse Minister van Cultuur Sandro Bondi. Hij noemt Draquila – l’Italia che trema ‘een propagandafilm, die de waarheid en de Italiaanse bevolking beledigt’. Bondi sprak de verwachting uit dat andere landgenoten hem zouden bijstaan in zijn boycot, maar Italiaanse regisseurs als Marco Bellocchio, Daniele Luchetti en Mario Monicelli hebben de boycot door de Italiaanse regering streng veroordeeld. Ook linkse Italiaanse politici in het Europarlement veroordeelden het besluit van minister Bondi om niet naar Cannes te komen. De voorstelling in Cannes begon een half uur later dan gepland – de hand van Berlusconi, grapte iemand.
In Draquila – l’Italia che trema (een flauwe samenvoeging van Dracula en L’Aquila, een stadje in centraal-Italië, waar in de nacht van 5 op 6 april 2009 een verwoestende aardbeving plaatsvond, waarnaar ook de woordspelige toevoeging ‘Italië beeft’ verwijst) laat regisseuse Sabina Guzzanti zien hoe de Italiaanse minister-president Silvio Berlusconi de ramp in L’Aquila (308 doden, duizenden gewonden) heeft gebruikt om zijn imago op te krikken, terwijl hij in de media onder vuur lag met nieuws over seksschandalen. Bovendien, zo stelt Guzzanti, hebben de bedrijven die betrokken waren bij de heropbouw nauwe banden met de Italiaanse regering, die zo een monopolie over de werken kreeg.
Guzzanti nam in haar satirische programma RaiOt de politieke vaudeville in Italië en met name premier Berlusconi ook al op de korrel. Na één aflevering werd de show van de buis gehaald. Daarop maakte ze de documentaire Viva Zapatero!, waarin ze de monopolisering van de media en de beperkingen van de vrijheid van meningsuiting aan de kaak stelt.
In Draquila – l’Italia che trema trekt Guzzanti op dezelfde manier van leer, in een van Michael Moore gekopieerde stijl. Met manipulatief gemonteerde archiefbeelden van Berlusconi cum suis, geinige, Monty Python-achtige animatiefilmpjes, als feiten gepresenteerde cijfers en bedragen, en empatische interviews met slachtoffers. Ook de scènes waarin Guzzanti het filmen onmogelijk wordt gemaakt – een lompe hand voor de camera – ontbreken niet.
Berlusconi maakt goede sier bij de oplevering van de eerste nieuwe woningen (in de koelkast ligt een fles Prosecco), maar een jaar na de ramp is L’Aquila nog altijd een spookstad, toont Guzzanti. ‘Heel Italië wordt door de televisie voor de gek gehouden’, zegt iemand dan ook met ontsteltenis. Hoe ontluisterend, cynisch en schrijnend hij ook is, het is maar de vraag of Guzzanti’s breed meanderende documentaire daar verandering in zal brengen. Al helpt de extra publiciteit van zo’n malle boycot wel: in Italië, waar de film deze week al te zien is in de biocopen, is Draquila – l’Italia che trema een hit.
