jpekker

Frans koloniaal verleden splijt Cannes

Voor het festivalpaleis blokkeerden tientallen politiebusjes de straat; gendarmes stonden overal. Iedereen die naar binnen wilde, werd grondig gefouilleerd. Tassen werden ondersteboven gehaald; flesjes water moesten worden afgegeven.

Op het programma stond Hors-la-Loi, waarmee de Frans-Algerijnse regisseur Rachid Bouchareb eens te meer aantoont dat het Franse koloniale verleden nog altijd een open zenuw is. Voordat de film te zien was, had links en rechts er al een oordeel over geveld. Vooral rechts: het Front National had opgeroepen om actie te voeren vóór de wereldpremière in Cannes.

Beginpunt van Hors-la-Loi is de opstand in de Algerijnse kuststad Sétif op 8 mei 1945. Daar werden meer dan honderd Franse kolonisten vermoord door een moslimmenigte die onafhankelijkheid van Frankrijk eiste. Het Franse leger sloeg keihard terug; historici schatten dat daarbij tussen de vijftien- en twintigduizend slachtoffers vielen. De slachting betekende de opmaat voor de Algerijnse Onafhankelijkheidsoorlog.

In Hors-la-Loi focust Bouchareb op drie broers van Algerijnse afkomst. De oudste vecht in het Franse leger in Vietnam, de intellectueel (met bril) zit aanvankelijk een gevangenisstraf van tien jaar uit vanwege zijn deelname aan de opstand, de derde verdient goed geld als pooier; hij buit zijn landgenoten uit. Uiteindelijk komen de drie zij aan zij te staan voor de goede zaak, in een weinig subtiele, schematische geschiedenisles.

Lionnel Luca van de rechtse regeringspartij UMP van president Sarkozy noemde de film ‘onverantwoordelijk’. Op basis van het script, dat hij had laten napluizen door de historische dienst van het Ministerie van Defensie. Het zou ‘meerdere fouten en anachronismen’ bevatten: ‘De regisseur wil de kijker doen geloven dat Europeanen in het wilde weg moslims hebben vermoord op 8 mei, terwijl het tegengestelde is gebeurd.’ Luca spreekt van geschiedvervalsing. ‘Ik wil niet ontkennen dat de Fransen op een verwerpelijke manier hebben gereageerd. Maar dat was pas nadat ze als konijnen werden afgeslacht.’

Luca kreeg bijval van onder anderen Hubert Falco, staatssecretaris belast met Defensie en Oudstrijders, die stelde dat Bouchareb de eer van Frankrijk besmeurt. Op een hypernerveuze persconferentie bedankte Bouchareb festivaldirecteur Thierry Frémaux dat hij niet is bezweken onder de druk om de Frans-Algerijnse coproductie niet in Cannes te vertonen.

Ter verdediging van zijn film had Bouchareb eerder al een open brief naar het festival gestuurd: ‘Gehecht als ik ben aan de vrijheid van mening lijkt het me normaal dat sommigen het niet eens zullen zijn met mijn film. Maar ik hoop dat dit verschil van mening wordt uitgedrukt op een vreedzame manier, en in de sereniteit van een uitwisseling van ideeën. Voor mij zou het mogelijk moeten zijn dat de filmwereld alle mogelijke onderwerpen aansnijdt. Ik doe dat als regisseur, met mijn gevoeligheden, zonder wie dan ook te verplichten hiermee in te stemmen.’

Zaterdag staan er nog twee minder controversiële competitiefilms op het programma: het peperdure Russische spektakelstuk Exodus – Burnt by the Sun 2 van Nikita Mikhalkov (een vervolg op Burnt by the Sun, die in 1994 de Grote Juryprijs won in Cannes en de Oscar voor beste niet-Engelstalige film) en Tender Son – The Frankenstein Project van de Hongaar Kornél Mundruczó. Het festival wordt afgesloten met The Tree van de Franse regisseuse Julie Bertuccelli, een in Australië gesitueerd drama met Charlotte Gainsbourg in de hoofdrol.

Zondag worden in Cannes de prijzen verdeeld. Een uitgesproken Gouden Palm-favoriet is er niet; de journalistenpoll van het vakblad Screen wordt al dagen aangevoerd door Another Year van Mike Leigh (met een gemiddelde van 3,4 op een schaal van 0 tot 4), gevolgd door Des hommes et des dieux van de Franse regisseur Xavier Beauvois.

Maar dat zegt helemaal niets.

Op de eerste dag van het festival liet juryvoorzitter Tim Burton weten dat hij vooral wil worden verrast. Als dat het belangrijkste criterium is, zou de jury ook kunnen uitkomen bij een film als Poetry, een delicate verdediging van de poëzie geregisseerd door de Koreaanse meester Lee Changdong. Of bij Uncle Boonmee Who Can Recall His Past Lives van de Thaise regisseur Apichatpong Weerasethakul. een onnavolgbare boeddhistische parabel, met onder meer een sprekende meerval, een beeldschone prinses met een verbrand gezicht, en een reïncarnatie die op de aapmensen uit Tim Burtons Planet of the Apes lijkt. Maar dan met rode, lichtgevende ogen.