Erwin Olaf, on Beauty and Fall
Still uit Dusk van Erwin Olaf
Dusk, de nieuwste kortfilm van Erwin Olaf, is te zien in de Utrechtse galerie Flatland. Op een grote monitor, tegen een witte wand, tussen de fraaie foto’s uit de gelijknamige serie. Het vijf minuten durende filmpje is er ook te koop. De prijs ligt rond de 7 duizend euro; de dvd (oplage 15) zit in een fraai uitgevoerd doosje met foto.
Dusk (‘duisternis’) is een minutieus gestileerd, verstild kleinood, geïnspireerd op het werk van fotografe Frances Benjamin Johnston, gemaakt in duizenden gradaties hypnotiserend zwart, waarbij de spaarzame wittinten (de biezen van een officiersuniform, de bladzijden van een boek) fel contrasteren. In een Victoriaans ingericht huis met hypermodern grootstedelijk uitzicht schommelt een zwarte upper middele class vrouw zachtjes een wieg heen en weer. Haar slaapliedje wordt overstemd door het monotone gebonk van haar zoontje, die in de belendende kamer een zware bal tegen de muur stuitert. Als hij het portret van een zwarte man aan diggelen gooit en zijn moeder poolshoogte komt nemen, kijkt ze in zijn letterlijk lege gezicht. De jongen vraagt: ‘Can I exist without content?’
Het is een prangende vraag, die ook aan de orde komt in het zeer onderhoudende portret dat Michiel van Erp maakte over de fotograaf/filmer: Erwin Olaf, on Beauty and Fall. De film begint met ‘archiefbeelden’ uit 1988, toen Olaf een Europese prijs kreeg voor zijn foto’s van als schaakstuk uitgedoste naakte mannen, dikke vrouwen en dwergen – het werk dat hem zijn levenlang is blijven achtervolgen. Vervolgens krijgt de ‘nieuwe’, alweer 50-jarige Olaf ruim baan, wiens foto’s verstilder en veel minder exorbitant zijn. Die steeds gewilder is in het buitenland, maar die het steekt dat hij in Nederland wordt ondergewaardeerd. ‘Het gaat er niet om wat je maakt, maar aan welke muur je hangt’ zegt hij. ‘Je moet in een mal passen.’
Olaf is te zien tijdens fotoshoots voor Elle – vloekend en tierend omdat zijn camera dienst weigert – en voor de cover van het New York Times Magazine (‘Wat een zakkenfoto! Ik kan dit gewoon niet!’) en tijdens (de voorbereidingen op) expositie in binnen- en buitenland. Van Erp volgt hem in zijn studio waar hij oud werk verscheurt (‘Als ik overlijd, mag er niet al te veel rotzooi in omloop komen. Heeft Cartier-Bresson ook gedaan’), in het tuincentrum; plantjes uitzoekend met zijn lieve moeder en tijdens een bezoek aan de dokter, die hem vanwege zijn longemfyseem afraadt om in de winter in Finland te fotograferen. Zijn levensverwachting is vanwege zijn ziekte een jaar of zeventig, vertelt Olaf. Maar hij is bang voor het verval. ‘Dan stap ik eruit.’ Met tranen in zijn ogen: ‘Maar… dan moet eerst wel mijn moeder dood.’
Erwin Olaf, on Beauty and Fall. Woensdag 7 oktober, 22.50 uur, Nederland 2. Dusk is t/m 10 oktober te zien in Flatland Gallery in Utrecht.
