Een film om zachtjes bij te grienen
De Finse Pirjo Honkasalo gaf een masterclass documentairemaken en stelde een toptien met haar favoriete documentaires samen voor het IDFA. Voor de thuisblijvers wordt vanmiddag het bloedmooie, associatieve documentaire-drieluik The 3 Rooms of Melancholia uitgezonden op Nederland 2.
In The 3 Rooms of Melancholia komen de televisiebeelden van het gijzelingsdrama in het Moskouse musicaltheater in oktober 2002 twee keer voorbij. In het eerste deel, Verlangen getiteld, kijken de piepjonge cadetten van de Russische marinebasis Kronstadt in Sint-Petersburg gebiologeerd naar de televisie. Daarop steekt een Russische commentator de loftrompet over de speciale eenheden die de terroristen onschadelijk hebben gemaakt. In het derde deel, Herinnering, worden dezelfde beelden aanschouwd door Tsjetsjeense weeskinderen. De 11-jarige Aslan kijkt met grote ogen naar de enorme hoeveelheid springstof om het levenloze lichaam van een gesluierde vrouw. In voice-over wordt verteld dat hij is gevonden in een kartonnen doos terwijl het buiten vroor. Aslan is seksueel misbruikt door Russische soldaten. Vermoed wordt dat hij Russische wortels heeft. Hij houdt het er zelf op dat hij Tsjetsjeens is en moslim.
Pirjo Honkasalo won in 1996 de Joris Ivens Award op het Amsterdamse documentairefestival IDFA met haar roadmovie Atman (‘ziel’), waarin zij in zeven hoofdstukken een beeld schetst van religieus India. The 3 Rooms of Melancholia wordt gekenmerkt door dezelfde strakke structuur; het oogstrelende camerawerk is opnieuw van de regisseuse zelf.
The 3 Rooms of Melancholia is ingedeeld in drie delen – de kamers uit de filmtitel. In het middelste – kortste, en in zwart-wit gedraaide – deel Ademen volgt Honkasalo de kordate Hadizhat, die in kapotgeschoten huizenblokken in Grozny op zoek is naar kinderen. Zij brengt ze naar een kamp in de Zuid-Russische deelrepubliek Ingoesjetië, even over de grens met Tsjetsjenië, waar ze worden opgevangen door meisjes als Milana. Zij werd door Russische soldaten verkracht toen ze twaalf was. Na zeven maanden onderging ze een abortus.
Het kostte Honkasalo drie jaar voor ze toestemming kreeg te filmen in de brandhaard Tsjetsjenië; de Russen houden niet van pottenkijkers. Op de aftiteling staan de namen van de bodyguards.
Honkasalo, die zelf niet in beeld komt, kiest geen partij; de achtergronden van het conflict schetst ze niet. Het poëtische meesterwerk (met een effectieve geluidsband en fraaie klassieke muziek) laat zien hoe de haat wordt gevoed, hoe jonge kinderen worden opgezadeld met de last van het heden en het verleden. Zo toont Honkasalo impliciet en indringend tegelijk de uitzichtloosheid van de Russisch-Tsjetsjeense oorlog. The 3 Rooms of Melancholia is een film om zachtjes bij te grienen.
The 3 Rooms of Melancholia, maandag 22 november, 14:00 uur Nederland 2.
