De werkelijkheid verzin je niet / 3
In talrijke interviews heeft Michael Moore benadrukt dat zijn documentairepamflet Capitalism: A Love Story uniek archiefmateriaal bevat: het voorstel dat de Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt op 11 januari 1944 deed voor een ‘Second Bill of Rights’, die zinvol werk, een redelijk loon, fatsoenlijke huisvesting, adequate medische verzorging en goed onderwijs garandeerde voor iedere Amerikaan.
Moore was verteld, onder meer door nazaten van Roosevelt, dat de speech niet op film was vastgelegd; omdat de president die dag ziekjes was, zou zijn besloten slechts radio-opnamen te maken. Toch liet Moore – bij wie geld geen rol hoeft te spelen – zijn researchploeg in het hele land de archieven doorspitten. In South Carolina hadden ze succes: in een onbeschreven doos vonden ze het ruwe materiaal. Wij zien gewoon een Amerikaanse president een rede voeren, maar het Amerikaanse publiek huilde bij het zien van het fragment, aldus Moore, omdat het zich realiseerde hoe Amerika er uit had kunnen zien.
Waarmee het belang van goed archiefmateriaal nog maar eens is aangetoond. Niet voor niets stak Matthijs van Nieuwkerk eerder deze week in DWDD de loftrompet op Gerard Nijssen, de researcher van het adembenemend mooie Farewell (en programma’s als Andere Tijden, De oorlog en In Europa), een geheel uit archiefmateriaal opgebouwd sprookje (van Ditteke Mensink) over een reis rond de wereld per zeppelin. ‘Een staaltje vakmanschap; ongekend!’, merkte de welbespraakte talkshowhost terecht op.
Ook The Rainbow Warriors of Waiheke Island, een ode aan de Greenpeace-hippies van het eerste uur gemaakt door Suzanne Raes, bevat schitterende archiefbeelden, bijvoorbeeld van actievoerders in een rubberbootje, die met ware doodsverachting een enorme walvisvaarder dwarszitten.
Van het dramatisch ‘hoogtepunt’ van de documentaire – de bomaanslag op de Rainbow Warrior, op 10 juli 1985 in de haven van Auckland door de Franse geheime dienst – zijn er echter geen beelden. In plaats daarvan toont Raes een montage van een enorme knal en een sloot dramatische beelden uit de documentaire: het cliché dat het leven voor je dood razendsnel aan je voorbij trekt.
