“De politiek is zeer hormoongedreven”
‘Ik heb me heel erg ingehouden. Deze film had veel politieker kunnen zijn. Vox populi gaat in de eerste plaats over een verwende, nogal onvolwassen man; over een prima donna. En daarna pas over opportunisme en stuurloosheid. De setting is politiek, maar ik heb er geen politiek statement van willen maken. Ik geef geen stemadvies. Ik vind niet dat ik twee miljoen euro aan belastingcenten moet gebruiken voor een linkse of een rechtse film. Ik zou ook niet eens weten welk stemadvies ik op dit moment zou moeten geven.’
Vox populi is na het met vier Gouden Kalveren bekroonde Simon (2004) en Sextet (2007) het afsluitende deel van Eddy Terstalls trilogie over dood, seks en politiek in Nederland. Een zwarte komedie, waarin links én rechts er van langs krijgen, net als de opportunistische kiezer. Terstall (Amsterdam, 1964) sinds jaar en dag lid van de PvdA: ‘Ik heb links niet minder gespaard dan rechts. Sterker nog: het gaat vooral over oud-links, omdat ik dat het beste ken. En omdat het volgens mij het hardst nodig is daar de schijnwerper eens op te zetten.’
Tom Jansen speelt in Vox populi Jos Fransen, de lijsttrekker van RoodGroen (credo: ‘Samen doen’). Het leven van de doorgewinterde, linksige politicus kantelt als zijn dochter hem meeneemt naar de ouders van haar nieuwe, volkse vriendje. Zodra hij de logica en denkbeelden van zijn nieuwe schoonfamilie overneemt in de Kamer, schiet hij omhoog in de peilingen. ‘Hij heeft helemaal niets van zichzelf. Zelfs zijn moppen niet. Hij is eigenlijk de ultieme charlatan. Maar het werkt wel, omdat hij charmant is en een mooie stem heeft. Hij komt overal mee weg.’
Een politicus moet een zekere ‘streetwiseness’ hebben, betoogt Terstall. ‘De betere politicus heeft dat ook wel; die begrijpt wat er aan de hand. Een Boris van der Ham bijvoorbeeld, of Mei Li Vos. Mark Rutte, ondanks zijn studentikoze voorkomen, weet dondersgoed wat er speelt in de samenleving. Femke ook. Wilders ook wel, overigens.’
De schoonfamilie van de straat is gemodelleerd naar Terstalls eigen familie (‘bij ons op verjaardagen gaat het er precies zo aan toe’), de politieke toespraken verzon hij zelf. ‘Ik schrijf wel eens een toespraak en pas wel eens teksten van mensen aan. Nee, ik ga niet zeggen voor wie. Maar ik gooi wel eens een alinea op en dat soort dingen. Ik ken dat jargon natuurlijk wel.’
De innemende, schuinsmarcherende Jos Fransen lijkt gemodelleerd naar Hans van Mierlo en Rob Oudkerk. Mira, de verbeten tweede vrouw van de RoodGroenen (gespeeld door Femke Lakerfeld), is een mix van Femke Halsema, Mei Li Vos en Agnes Kant. Premier Bram Leeflang, van de Arbeiderspartij, (Marcel Musters) is een combinatie van Jan Marijnissen en staatssecretaris van Buitenlandse Zaken Frans Timmermans: ‘een zuidelijke Bourgondiër die wel van een drankje en een sigaretje houdt en op een gemoedelijke manier overal achteraan hobbelt’.
In Vox populi wordt de christelijke partij aangevoerd door Aimee van Zwieten (Eva Duijvestein), ‘een moderne christenvrouw die zich snel over iets opwindt – type Mirjam Sterk’. Aan de rechterkant van het spectrum bevindt zich nog het Hup Holland Hup van Arno Smeets, een leuke rol van Dirk Zeelenberg. ‘Er zijn maar vier partijen in de Kamer: Christelijk Midden, Hup Holland Hup, de Arbeiderspartij en RoodGroen. Dan heb je het hele spectrum wel te pakken. Anders wordt het ook te ingewikkeld. De Tweede Kamer hebben we overigens nagebouwd. Er mag geen fictie worden opgenomen in de Kamer.’
Vox populi had al voor de vorige verkiezingen, in november 2006, klaar moeten zijn. Omdat de financiering maar niet rond kwam, moesten de opnames echter keer op keer worden uitgesteld. ‘Het linke was dat er van alles zou gebeuren dat de film in een heel ander daglicht zou stellen. Gelukkig zijn er alleen maar dingen in ons voordeel veranderd – in het voordeel van de film althans. Nederland heeft nu een christelijk-rode coalitie. En er bestaat inmiddels een partij die Trots op Nederland heet. Life imitating art. Hoewel, Hup Holland Hup is eigenlijk gebaseerd op Forza Italia van Silvio Berlusconi. Het is een combinatie van de LPF en de PVV. Dirk houdt een beetje het midden tussen Geert Wilders en Olaf Stuger. We hebben hem expres niet blond gemaakt, maar hij heeft wel dat verongelijkte.’
Als er een boodschap in Vox populi zit, is het dat politici opportunistisch zijn. En volkomen stuurloos. ‘Vind je dat cynisch? Ik heb de film aan wat politieke journalisten laten zien en die vonden het niet eens karikaturaal. Het is gewoon wat ze dagelijks tegenkomen in Den Haag. Het is heel veel welwillende knulligheid. De kwaliteit mag wel wat omhoog.’
En al dat geflikflooi? Lijsttrekker Jansen die het houdt met zijn piepjonge partijsecretaresse? ‘De politiek is zeer hormoongedreven. Zeker aan de linkerkant. Het is volgens mij zelfs erger dan in de film. Dat heeft toch met macht te maken. Met macht en geld. Dat erotiseert. Of in ieder geval: de mensen in kwestie hebben het gevoel dat dat erotiseert.
Of zijn film daar iets aan kan veranderen, betwijfelt Terstall. ‘Misschien zullen wat mensen iets kritischer naar zichzelf kijken. Voor anderhalve dag. Dan zijn ze het alweer vergeten.’
Vox populi van Eddy Terstall, zaterdag 25 augustus, 20.10 uur, Nederland 3.
