De bezoeker wordt medeschepper bij Olafur Eliassons Notion Motion
In de bovenzalen van Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam is voor de derde keer de overweldigende installatie Notion motion van de gevierde Deens-IJslandse kunstenaar Olafur Eliasson (1967) te zien. Notion motion, geïnspireerd door de wetten van de natuur en in het bijzonder de reflectie van licht op water, bestaat uit bijna 30.000 liter water, verdeeld over drie bassins, houten planken, vijverplastic en drie lampen. Lopend, staand en springend wordt de bezoeker zich bewust van zijn eigen aanwezigheid en actieve rol in het geheel.
“Ik wil het werk ook graag opnieuw zien. Ik ben zeker van plan om naar Rotterdam te komen,” zegt Eliasson – ook de man achter de inmiddels afgeschoten gele, kussende wereldbollen op het Rotterdamse Stationsplein – per telefoon vanuit zijn studio in Kopenhagen.
Het is de derde keer dat Notion motion in Rotterdam te zien is. Gebeurt dat vaker met uw werken?
“Dit specifieke werk bevindt zich in de vaste collectie van Museum Boijmans Van Beuningen. En het is volgens mij niet ongewoon dat musea werk uit hun eigen collectie laten zien. Dat doen ze ook met schilderijen en beelden. Ik heb Notion motion in 2005 gemaakt voor de grote Bodonzalen van het museum, vier jaar geleden was het daar opnieuw te zien en nu weer.”
U was niet betrokken bij de wederopbouw.
“Dat is nergens voor nodig. Het werk is op maat gemaakt voor de ruimte en het is niet heel ingewikkeld om te installeren. Ze kunnen het prima zonder mij; het is niet wezenlijk anders dan een beeld uit de opslag halen. Nee, het is niet de bedoeling dat er iets aan verandert. Voor mij is het helemaal af zoals ik het elf jaar geleden voor het Boijmans heb gemaakt. Zij waren destijds zeer tevreden, ik ook.”
“Ik wil het Boijmans Van Beuningen ook graag weer zien; ze hebben een geweldige collectie. Heel divers, met moderne kunst, maar ik houd ook erg van de Vlaamse meesters.”
Het werk is speciaal gemaakt voor het Boijmans; wist u direct dat u met licht en water wilde werken?
“Er zitten verschillende verhalen in het werk. Sommige mensen denken bij Notion motion aan het belang van water en watermanagement in Holland. Ik kom natuurlijk niet uit Nederland, maar ik wist wel dat zonder de Hollandse dijken het museum waarschijnlijk onder water had gestaan. Een van mijn ideeën was om dat waterniveau in het museum te laten zien.”
“Daarnaast was ik geïnteresseerd in de fysieke aspecten van water en licht; in de dynamiek, de vibratie, de beweging en tijd – zaken die ook in mijn andere werken een belangrijke rol spelen. Ik wilde laten zien dat ruimtes dynamisch kunnen zijn; de statische ruimte verandert door het dynamische werk.”
De bezoeker heeft een belangrijke rol in uw werk; als er niemand in de zaal is, gebeurt er niks.
“Dat klopt, de bezoeker gaat een dialoog aan met de ruimte. De ruimte is onderhandelbaar. De show in Boijmans heeft veel interactieve elementen; als je op een bepaalde manier op de houten vloerplanken gaat staan, zorgt dat voor een reactie in het water. Dat betekent dus dat de bezoeker de rol van coauteur van de ruimte krijgt. Dat is een zaak van vertrouwen; ik vertrouw de bezoeker het gebruik van mijn werk toe. Hij wordt medeschepper in plaats van consument, zoals zo vaak het geval is in musea.”
Kent uw verbeelding grenzen?
“In mijn studio werk ik elke dag aan verschillende projecten. Soms lukt iets niet, dan ga ik door met iets anders. En later lukt het soms wel en maak ik dus dingen die in eerste instantie niet te verwezenlijken leken. Er zijn natuurlijk grenzen. Ik zou graag willen vliegen, maar ik kom de lucht niet in. Ik zou vulkanisch lava willen gebruiken om glas te gieten, maar ik kan er niet dichtbij genoeg komen omdat het te heet is. Dat soort onmogelijkheden en beperkingen inspireren mij. Er zijn ook andere beperkingen, op cultureel en maatschappelijk vlak. De Brexit, bijvoorbeeld, zal zeker gevolgen hebben voor onze cultuur en voor de Europese identiteit. Voor veel politici is kunst en cultuur nauwelijks van belang, voor hen is handel het hart van de samenleving en kunst iets in de periferie. Dat is bijzonder jammer, want ik denk dat kunstenaars en andere creatieven vaak veel beter in staat zijn om oplossingen te bedenken voor de grote problemen van onze tijd dan de meeste politici en de private sector.”
Er zijn nog andere beperkingen; door protesten van het publiek, en slappe knieën van de Rotterdamse politiek, lijkt Kissing earth, het werk dat u zou maken voor het Rotterdamse Stationsplein, van de baan te zijn.
“Het leek juist goed te gaan. Er waren veel voorstanders van het werk en er waren mensen die minder enthousiast waren. Dat heb je altijd. Mijn waterval in Versailles krijgt veel bijval, maar er zijn ook mensen die vinden dat de tuin van Versailles moet blijven zoals ie tweehonderd jaar geleden was. Ik ben gewend geraakt aan deze processen. Als ik iets kan doen, doe ik het, verder probeer ik me er zo min mogelijk mee te bemoeien. Nee, het frustreert me niet. Dat helpt ook niet.”
U hebt recentelijk ook een kookboek gemaakt; dat is iets heel anders dan uw andere werken.
“Er werken ongeveer negentig mensen in mijn studio, sinds een jaar of tien wordt door verschillende chefs voor hen gekookt. Ze proberen vegetarisch te koken, klimaatvriendelijk en ecologisch verantwoord, met een bescheiden budget en toch heel lekker. Met het kookboek laten we zien hoe het er in mijn studio aan toe gaat, het is tevens een statement over het belang van goed voedsel op werkplekken in het algemeen.”
“De recepten in het boek zijn voor vijf personen en voor een grote groep; bij alle recepten staan twee manieren om ze te bereiden. Er staan allerlei experimenten in. Die hebben we uitgeprobeerd in de studio, maar alles kan ook gewoon thuis in de keuken worden gemaakt.”
“Ik ben vegetariër en ik vind het bloedirritant dat je bij de meeste vegetarische kookboeken altijd ingrediënten nodig hebt waarvoor je zestig kilometer moet omrijden. In ons kookboek staan alleen producten die je om de hoek kunt kopen. Wij verbouwen overigens veel zelf op het dak van de studio, dat is nog beter, maar dat kan niet iedereen.”
Tot slot: waar komt de tentoonstellingstitel Notion motion eigenlijk vandaan?
“Ik wilde een titel die klonk als een golf. Als je het zegt, notion motion, klinkt het als een kort liedje, als twee of drie golven. En ik vond het mooi dat motion een dubbele betekenis heeft; het slaat op fysieke beweging, maar ‘notion motion’ suggereert dat je brein ook in beweging wordt gezet. Notion motion. Ik vind het nog steeds een goede titel.”
Notion motion van Oafur Eliasson is tot en met 18 september te zien in Museum Boijmans van Beuningen in Rotterdam.
