Critics’ Choice X: Whisper
Tien jaar na (The Return of the) Critics’ Choice organiseren Jan Pieter Ekker en Dana Linssen voor de laatste keer een Critics’ Choice-programma in de huidige vorm op het International Film Festival Rotterdam.
Video-essays, nagesprekken, complete mash-ups van speelfilms, een tijdens het IFFR gedraaide, ontwikkelde en vertoonde 16-mm film, een in stukken gehakte DCP, een live gebreide sjaal als analoge datavisualisatie – wat was er de afgelopen tien jaar eigenlijk niet mogelijk tijdens Critics’ Choice? Toen we tien jaar geleden de eerste (The Return of the) Critics’ Choice organiseerden hadden we een paar doelen voor ogen: meer debat en reuring brengen op het IFFR, de dialoog tussen festival, bezoekers, makers en critici versterken door het organiseren van events en interventies, en vooral om het video-essay naar Nederland en het festival te halen.
Die video-essays werden de blikvanger van Critics’ Choice en het IFFR werd daarmee het eerste internationale filmfestival dat consequent en grootschalig video-essays vertoonde. Niet alleen op het grote bioscoopscherm, wat al tamelijk uniek is, maar ook voorafgaand aan films die soms op het festival in première gingen en meestal in aanwezigheid van de makers. Die reageerden zonder uitzondering enthousiast, al was het soms best spannend om al voor een film een inleidend essay te zien; een reflectie op hun werk, een uitnodiging voor een gesprek. Als er dus iemand bedankt moet worden voor het succes van Critics’ Choice zijn het wel deze makers en filmteams. Zij stelden ons de afgelopen tien jaar in staat om meer dan 50 video-essays te produceren, waarvan vele daarna in bioscopen of op andere festivals een nieuw leven kregen.
Door het maken van video-essays een jaarlijks terugkerende plek te geven, profiteerden ook Nederlandse filmjournalisten van Critics’ Choice, doordat ze buitenlandse collega’s met meer ervaring ontmoetten. Een aantal van hen is video’s blijven maken. Een van onze meest dierbare voorbeelden is hoe historicus en kunstjournalist Bianca Stigter na de eerste editie standvastig is blijven doorwerken aan haar Three Minutes, tot dat die in 2021 op het filmfestival van Venetië als lange documentaire z’n wereldpremière beleefde.
Toekomstperspectieven
Voor de tiende editie is gekozen voor het thema ‘Whisper’. In een tijd waarin iedereen elkaar dreigt te overschreeuwen, gaan we op zoek naar de stille stem van de filmbeschouwing; van verdieping en reflectie. Wat moeten we zeggen om gehoord te worden? Wat kan en wil men in het openbare debat nog zeggen? Wat zijn de dilemma’s en kansen waarmee we te maken hebben als we de menselijke stem en die van artificiële intelligenties tegenkomen in film en filmbeschouwing? Huilen we met de wolven in het bos? Is de onafhankelijke journalistiek definitief opgeslokt door marketingmachines en influencers op social media? Moeten filmjournalisten om gehoord te worden en mee te doen aan de race om de clicks vormen van zelfcensuur – of zelfverloochening – gaan toepassen?
Daarmee is de cirkel rond. Critics’ Choice keerde in 2015 – mede op instigatie van programmeur Gerwin Tamsma en directeur Rutger Wolfson – terug op het IFFR om te onderzoeken welke vormen van dialoog, debat en reflectie ontbraken, nieuw en nodig waren op een internationaal filmfestival dat van grote invloed is op film- en bioscoopcultuur in Nederland. Latere directeuren Bero Beyer en Vanja Kaludjercic ondersteunden het programma genereus.
Met Whisper organiseren we voor het laatst in deze vorm een Critics’ Choice op het IFFR en maken we de balans op en ontwikkelen we samen met gasten, publiek en toevallige passanten toekomstperspectieven voor een duurzaam verankerde vorm van filmjournalistiek. En dat in een landschap dat door steeds verder eroderende journalistiek, Covid, #MeToo en Black Lives Matter, de Hollywoodstakingen, oorlogen in Oekraïne en Gaza steeds meer wordt bepaald door vragen rondom representatie, inclusie en gelijkwaardigheid.
Verwante thema’s als duurzaamheid (Sustainable Criticism in 2018 en On Collectivity in 2020) en diversiteit en inclusie (On Positionality in 2021) waren de onderwerpen van eerdere edities van Critics’ Choice, en zoals ieder jaar hopen we voort te bouwen op eerdere en nieuwe inzichten. Wat dat betreft is Critics’ Choice een mentaliteit, een gedeeld onderzoek, een laboratorium en een speelplaats waar critici worden uitgenodigd hun vak van creatieve impulsen te voorzien.
Na het festival gebeurt dat in ieder geval verder op het nieuwe platform voor kijkcultuur aPOV (another Point of View) en wie weet binnenkort ook weer op een filmscherm bij u in de buurt.
