Bewonderenswaardig geklaag
‘Accentuate the negative’, luidt de ondertitel van Ghost World. Het is de favoriete bezigheid van de pubermeisjes Enid en Rebecca. Het jodinnetje en haar arische vriendin, zoals een klasgenoot hen noemt, vinden iedereen té dom, té stom of anderszins minderwaardig, en laten dat weten ook.
Enid en Rebecca zijn net klaar met High School. De grotemensenwereld wacht, maar de twee moeten er niks van weten. Hun vakantie brengen ze samen door, in de gezapige buitenwijk van Los Angeles waar ze al hun leven lang wonen. Ze drinken er koffie in obscure diners, vallen bekenden en wildvreemden lastig in het winkelcentrum en de platenwinkel, of slenteren samen op straat.
Ghost World, losjes gebaseerd op Daniel Clowes gelijknamige ‘graphic novel’ die tussen 1993 en 1997 verscheen in het blad Eightball, is het speelfilmdebuut van Terry Zwigoff, die eerder een veelgeprezen documentaire maakte over cult-tekenaar Robert Crumb.
Tekenaar Clowes en documentairemaker Zwigoff zijn jaren bezig geweest hun film gemaakt te krijgen, maar de ene na de andere studio wees het eigenzinnige duo de deur. De studio’s wilden minder cynische meisjes, andere hoofdrolspelers en, natuurlijk, een happy end. Dat was uitgesloten; het echte leven is immers ook geen aaneenschakeling van hoogtepunten, aldus Clowes.
Uiteindelijk ontfermde John Malkovichs productiemaatschappij Mr. Mudd zich over het project, en konden Clowes en Zwigoff ongestoord hun gang gaan. Het resultaat is een verademing; een wonder van diepgang dat tienerkomedies en coming of age-films als American Pie en Varsity Blues in een keer doet vergeten.
In Ghost World wordt duidelijk hoe het is om overal buiten te vallen. De compromisloze Enid Coleslaw (een anagram van Daniel Clowes) vindt geen gehoor bij haar alleenstaande vader, niet bij haar klasgenoten, en uiteindelijk ook niet bij haar beste vriendin Rebecca – die net iets pragmatischer blijkt dan Enid, en wél op zoek gaat naar een baan en een huis.
In de strip lopen de donkerharige, zwaar-bebrilde Enid en de blonde, knappere Rebecca elk hoofdstuk een andere weirdo, loser of misfit tegen het lijf. In de film zijn de meesten samengebracht in één nieuw personage: Seymour, een vrijgezelle, contactgestoorde, dwangmatige verzamelaar van 78-toerenplaten. Het is een geslaagde aanpassing, die de film minder fragmentarisch maakt zonder dat er iets van de sfeer verloren gaat.
Ook andere aanvullingen pakken goed uit: het gifgroen uit de strip maakte plaats voor primaire kleuren, de soundtrack bevat prachtige jazz en blues uit de jaren twintig, de casting had niet beter gekund.
Thora Birch (de opstandige puber in American Beauty) als de sarcastische, non-conformistische Enid en Scarlett Johansson als de weifelende Rebecca zijn overtuigende soul-mates van Holden Caulfield, uit J.D. Salingers Catcher in the Rye. Hun klagen is bewonderenswaardig, hun oogopslag superieur.
Maar het best is Steve Buscemi, die zo uit Clowes’ strip lijkt weggelopen. Zijn Seymour is even treurig als monter (‘He’s such a clueless dork, he’s almost cool’, aldus Enid), en maakt het te vergeven dat Rebecca langzaam maar zeker op het tweede plan verdwijnt.
De (te) kleine rol van Rebecca is eigenlijk de enige kanttekening bij een meesterlijke stripbewerking, waarin alle ruimte is gelaten voor Clowes’ prachtige details, fraaie dialogen, rake observaties over trends, kunst, consumentisme en discriminatie, én onbenullige voorvallen (een man in de videotheek vraagt om Fellini’s 8 1/2 en krijgt Nine 1/2 Weeks).
Echte mensen, met echte problemen, waarvoor geen pasklare oplossing bestaat – heerlijk!
Ghost World van Terry Zwigoff, zaterdag 26 maart om 23:00 uur op RTL 8.
