Bas Jan Ader herleeft in Zuid
In het voorjaar van 1972 voerde conceptueel kunstenaar Bas Jan Ader (1942-1976) in galerie Art & Project op de Willemsparkweg zijn performance The Boy Who Fell over Niagara Falls uit. Gezeten in een leunstoel las hij een verhaal voor uit het Amerikaanse tijdschrift Reader’s Digest: The Boy Who Fell over Niagara Falls, over een jongetje dat, zoals de titel al aangeeft, in de Niagarawatervallen terechtkomt. Onderwijl nam Ader op gezette tijden een bescheiden slokje water uit een Duralexglas, dat op een rieten bijzettafeltje naast hem stond.
Tijdens het Spring Performance Festival, het kleine maar zeer fijne festival voor performancekunst in Amsterdam-Zuid, vond in een huiselijke setting een re-enactment plaats van Aders strak geregisseerde, intieme voordracht.
Organisator Jeanine Hofland nodigde voor de vijfde editie opnieuw verschillende instellingen uit een performance te cureren en samen te werken met andere instellingen, bij voorkeur buiten de kunstwereld. Zo was er het afgelopen weekeinde een door Juliette Jongma gecureerde performance van Bert Scholten bij ABN Amro op de Zuidas, organiseerde stichting The One Minutes samen met de vintagekledingwinkel Betty Jane een kortfilmprogramma, en werkten het Stedelijk Museum en de Kunstverein samen aan een performance van Astrit Ismaili bij VondelCS. Zelf koppelde Hofland Grimm Gallery aan curator en kunsthistoricus Aveline de Bruin voor de re-enactment van The Boy Who Fell over Niagara Falls.
In een met kunst behangen achterkamer van De Bruins fraaie grachtenpand begon acteur Benja Bruijning, gezeten in een goudkleurige fauteuil, om klokslag twee uur met voorlezen. En net als Ader onderbrak hij het bloedstollende, profetische verhaal uit Reader’s Digest door op gezette tijden een slokje water te drinken. Het glas zette hij steeds dichter bij de rand terug op het moderne bijzettafeltje. Er werd ademloos geluisterd, er werden foto’s gemaakt met camera’s en mobieltjes, en na een stief kwartiertje was het verhaal uit. En verdween Bruijning door een deur in de achterkamer om niet meer terug te keren.
Het was een mooie verwijzing naar de mysterieuze verdwijning van de romanticus Ader, die zijn leven tot kunst wilde maken. Vier jaar later begon hij, als onderdeel van zijn kunstwerk In Search of the Miraculous, aan een solotocht over de Atlantische Oceaan van Amerika naar Nederland. Hij is nooit aangekomen; zijn zeilbootje werd in april 1976 door Spaanse vissers bij Ierland gevonden.
Het laatste kunstwerk van Ader is door Marion van Wijk en Koos Dalstra gedocumenteerd in Bas Jan Ader: Discovery Files 143/76. New Documents, €45.
