Alex in Wonderland
‘Zo’n première heeft een grote mate van onhandigheid. Maar het is onhandigheid met allure. We stonden 20 minuten te vroeg op de rode loper, maar daar maakt niemand zich zorgen om. Ze raken niet in paniek, ook de fotografen niet, terwijl alles zo’n beetje fout ging. Het was alsof de choreograaf geen greep kreeg op zijn dansers. We waren natuurlijk ook met een extreem grote groep. En dan schuifel je met zijn allen naar voren en zie je bovenaan de trap Thierry Frémaux staan zwaaien, de festivaldirecteur. Dat is absurd, alsof je je in een arena bevindt in een Romeins spektakel. Ik heb natuurlijk wel vaker op de rode loper gelopen, maar dit was echt een heel bizar ritueel.’
Zondagavond beleefde Alex van Warmerdams Borgman zijn wereldpremière op het festival van Cannes. De film is er opgenomen in de competitie om de Gouden Palm, met slechts 19 andere titels, van makers als Roman Polanski, Steven Soderbergh, Joel en Ethan Coen en Jim Jarmusch. Het is voor het eerst in 38 jaar dat een Nederlander meedingt naar de Palm; Jos Stelling was in 1975 de laatste met Mariken van Nieumeghen.
Een flink aantal leden van de cast en crew was present in Grand Théâtre Lumière, onder wie de acteurs Jan Bijvoet, Hadewych Minis, Eva van de Wijdeven en Annet Malherbe; producent Marc van Warmerdam en componist Vincent van Warmerdam. Regisseur Thomas Vinterberg was erbij, net als de Nederlandse Palestijn Hany Abu Assad en de cast en crew van zijn nieuwe, eveneens voor Cannes geselecteerde Omar. Er waren hotemetoten van fondsen, omroepen en sales agent Fortissimo en coproductiepartners uit België en Denemarken. Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Jet Bussemaker was er ook, met in haar kielzog Filmfonds-directeur Doreen Boonekamp en Gerlach Cerfontaine, de voorzitter van de raad van toezicht van het fonds.
‘Welkom bij Borgman, de nieuwe film van Alèks van Waaarmerdaaam’, zei de speaker, die memoreerde dat de Nederlander geen totale onbekende was in Cannes: in 1998 was Kleine Teun geselecteerd voor het onderdeel Un certain regard. Van Warmerdam moest nog even naar het toilet, de laatste mensen namen plaats, en toen ging het licht uit – drie minuten te laat, wat zelden of nooit gebeurt in Cannes. Vervolgens ontrolde een donkere, boosaardige vertelling, waarin een sinistere Catweazle-achtige figuur, nadat hij uit zijn ondergrondse onderkomen is verjaagd, zijn intrek neemt in de enorme villa van een welgestelde familie.
Er werd gelachen om de absurde situaties, er werd gehuiverd bij het grove geweld en er werd gegniffeld om de gevatte dialogen. En na afloop was er een ovationeel applaus. Nog voor de aftiteling goed en wel was afgelopen, gingen de zaallichten weer aan, werd er een camera gericht op Van Warmerdam, Minis en Bijvoet, en verschenen hun gezichten op het enorme scherm.
Van Warmerdam pakte een arm van Hinis en stak die in de hoogte. Daarna moest ook Bijvoet eraan geloven. Er werd gejoeld, het applaus zwol aan. “Goodbye”, zei Van Warmerdam toen. Malherbe zei “thank you” en Minis “merci bien”. Daarna stroomde de zaal leeg, richting het premièrefeest dat een paar honderd meter verderop al lang en breed was begonnen in een strandpaviljoen. Thierry Frémaux was er ook. ‘Hij is zeer vereerd met mijn aanwezigheid hier. Dat zegt hij waarschijnlijk tegen iedere regisseur, hoewel… ik neem toch aan dat die man geen kletspraat uitkraamt’, vertelde de 60-jarige Van Warmerdam tegen het einde van de avond. ‘Mensen denken altijd dat er dan van alles door je heen gaat op zo’n moment, maar Kees Verkerk wist ook pas veertig jaar later wat hem precies was overkomen. Dat dringt pas later tot je door.’
Eerder op de dag was Borgman in dezelfde zaal al vertoond aan 2300 journalisten van over de hele wereld. Direct daarna stonden de eerste mini-recensies al op twitter. Ze waren opvallend lovend. ‘Insidious, nastily funny Dutch thriller Borgman is one of my favourite films at Cannes so far’, schreef Guy Lodge van het invloedrijke Amerikaanse vakblad Variety. ‘Borgman was first film at #Cannes2013 to WOW me. One of best & darkest black comedies I’ve ever seen. Elaborately sinister & outrageous’ schreef een journalist. ‘Borgman is a macabre Dutch home invasion comedy; a bit like Funny Games, but actually funny’ wist een ander.
‘Dutch comp movie Borgman played like a comedic Funny Games. Absurd, surreal and – extended run time aside – delicious’ meldde het Britse blad Total Film in 144 tekens. Nick James, hoofdredacteur van het filmblad Sight & Sound schreef: ‘Borgman is a sharp and devious home invasion satire that only loses momentum towards the end’. Als er al kritiek was, was dat het: naar het einde toe wordt Borgman iets minder strak en onontkoombaar.
Na afloop van de persvoorstelling was er een photo call, een interview voor de website van het festival en een goed bezochte persconferentie. Vlak voor aanvang werd het bordje met de naam van Annet Malherbe van de tafel verwijderd; alleen de hoofdrolspelers mogen in Cannes achter de tafel plaatsnemen.
Van Warmerdam was op dreef. Op zijn geheel eigen wijze beantwoordde hij alle vragen. Soms kortaf, altijd uitgesproken, soms met wat Nederlands ertussendoor. ‘In a certain sense I am a bit disappointed about how nasty this film, uh, hoe zeg je dat, is geworden? has become, yes.’ Na afloop was Van Warmerdam tevreden. ‘Het was goed. Het was levendig.’
Na afloop stonden er voor de deuren van het festivalpaleis frisse jongens en meisjes, die in smoking of avondjurk op zoek waren naar kaartjes voor de Borgman-première. Een Franse jongen had de filmtitel verkeerd gespeld: Bogman stond er op het A4-tje dat hij voor zijn borst hield. Toen het hem werd verteld, zette hij de r gewoon boven de o en de r. Hij wilde trouwens ook best een kaartje voor de nieuwe film van de gebroeders Coen, Inside Llewyn Davis.
Na een snelle lunch begonnen de gebroeders Van Warmerdam aan hun mediatour, in goede banen geleid door vertegenwoordigers van de Nederlandse distributeur Cinéart (die Borgman eind augustus in de Nederlandse bioscopen uitbrengt) en het grote Britse publiciteitsbureau DDA. Met de Côte d’Azur op de achtergrond stonden ze Ron Linker te woord, de correspondent van het NOS-journaal die vanuit Parijs naar Nice was gevlogen. Ondertussen maakte de cameraman van het VRT-journaal een shot van de enorme Borgman-banier, op de gevel van een winkeltje aan de Croisette.
Toen de NOS klaar was, liep een man van middelbare leeftijd op een van de publiciteitsmedewerkers af. ‘Wie is dat? Wat gebeurt hier?’, wilde hij weten. Nadat hem was uitgelegd dat het om een filmregisseur ging, schoof hij zijn dochtertjes naar voren: ze wilden graag een handtekening. Dat kon. Even later, Van Warmerdam was alweer vertrokken voor een afspraak met de Franse distributeur, wilde de man graag weten van wie de handtekening precies is. Toen hij Borgman in het programma had teruggevonden, en hem was verteld dat de film kans maakt op de Gouden Palm, lachte hij tevreden. Ze waren niet voor niets met de hele familie vanuit Antibes naar het festival gekomen…
Maandag was het vervolg van het mediacircus. ’s Ochtend stonden er interviews met de Nederlandse journalisten op het programma, ’s middags met de internationale pers. De interesse voor de junkets was groot, volgens de DDA-publiciteitsmedewerker: ‘I think the film deserves it, I really liked it’.
Er heerste tevredenheid over de recensies in de vakbladen, die grote invloed hebben op de internationale verkoop. Niet alleen Variety is positief, ook The Hollywood Reporter (‘an original work that should find an international niche’) en Screen International (‘elegantly intriguing and often outrageously funny’) hebben goede woorden over voor Borgman. Alex van Warmerdam: ‘Misschien helpt het als ik een Amerikaanse acteur in mijn film wil. Ik weet daar weinig van, maar ik heb wel gehoord dat als een dure Amerikaanse acteur meewerkt aan een off-beat underground-film, hij dat vaak voor weinig geld wil doen. Misschien moet ik eens met Christopher Walken bellen.’
Dinsdag aan het eind van de middag vliegt Alex van Warmerdam terug naar Noord-Spanje, waar hij werkt aan een nieuw scenario. Broer Marc vliegt ’s avonds weer naar Amsterdam. Over de kans dat hij zondag weer terug moet komen voor de prijsuitreiking, is Alex van Warmerdam terughoudend. ‘Ik beleef alles hier vanuit mijn eigen perspectief. Maar vandaag is er misschien weer een andere regisseur met een prachtige film die bejubeld wordt. Misschien komen er nog wel vijf meesterwerken, we zijn pas op de helft.’
Marc is uitgesprokener: ‘Lang voor aanvang van Cannes heb ik gezegd dat alleen de Gouden Palm-competitie telde. Nu we dit eenmaal hebben bereikt, moet je niet kinderachtig gaan zitten doen dat je geen prijs gaat winnen. Ik vind het zonder prijs ook geweldig, maar ik denk dat we een serieuze kans maken. In het begin dacht ik: er zijn 20 films, dus we hebben 5 procent kans. Inmiddels – niet op basis van wat ik heb gezien, maar van wat ik lees en heb gehoord – zijn er zeker al een paar afgevallen. De kans is nu misschien al wel 10 procent. En er zijn meerdere prijzen, die ze niet allemaal aan dezelfde film mogen geven. Onze kansen worden eigenlijk steeds groter, als ik er zo over nadenk.’
