Actie! – Leidsekade 97, 1017 PN Amsterdam. 31 januari 2014, 18.41 uur
In Café Americain aan het Amsterdamse Leidseplein was eind januari de Nieuwjaarsreceptie van de uitgeverijen De Bezig Bij, Thomas Rap, Cargo, Oog & Blik en Balans. Iedereen was er – van Kees van Kooten, Thomas Verbogt en Tommy Wieringa tot Jessica Durlacher, Connie Palmen en Yasmine Allas.
Er waren hapjes en (heel veel) drankjes; directeur Henk Pröpper hield een lange toespraak, Remco Campert droeg een gedicht voor en Jules Deelder draaide oude jazzplaatjes. Precies op het moment dat Jan Cremer een praatje met de dichtende dj kwam maken, ontwaarde fotograaf Bob Bronshoff – slechts op bezoek – regisseur Pieter Verhoeff en zijn cameraman Paul van den Bos, die op de verwarming was geklommen om een shot te draaien van de zaal vol schrijvers. Bronshoff dacht: laat ik maar een foto maken, dan hoor ik later wel waar het precies van is.
Navraag leert dat Verhoeff opnames maakte voor Privéterrein, een filmportret van de familie Heerma van Voss. Alle familieleden brachten in 2013 een boek uit, waarin ze – op heel verschillende manieren – autobiografische elementen verwerkten.
Vader Arend Jan schreef (het door Van Oorschot uitgegeven) Dokie. Een familiebericht, een ‘retro-reportage’ over zijn jeugd en zijn te vroeg gestorven zusje Dorien. Moeder Christien Brinkgreve publiceerde Het verlangen naar gezag, een sociologische studie over de wijze waarop mensen zich verhouden tot gezag en wat de gevolgen daarvan zijn (bij Atlas Contact).
In april 2013 verscheen bij Thomas Rap de tweede roman van zoon Thomas, Stern, over een toegewijde basisschoolleraar, die met zijn vrouw en hun achttienjarige zoon een aangenaam leven lijkt te leiden in Amsterdam-Zuid. De andere zoon Daan schreef De Vergeting, een als roman verpakte zoektocht naar de betekenis van herinneringen gekoppeld aan bespiegelingen over literatuur (uitgegeven door De Bezige Bij).
In Privéterrein gaat Verhoeff – hij regisseerde (pseudo)documentaires, series en films, van Rudy Schokker huilt niet meer (1972), Alles komt ergens van (2003) en Jiskefet tot De Dream (1985), Nynke (2001) en De Brief voor de Koning (2008) – na op welke manier de gezinsleden persoonlijke feiten en herinneringen in hun boeken verwerken. Hoever gaan ze daarin? En wanneer gaat openheid over in indiscretie?
Zo filmde hij onder meer een literair tribunaal in de Amsterdamse Singelkerk, waar Daan door zijn moeder werd aangeklaagd wegens misbruik van autobiografische gegevens in De Vergeting (het requisitoir was van Mr. Spong, het oordeel van rechter Felix Rottenberg).
Dat juist Verhoeff zich op de familie Heerma van Voss stortte is geen toeval; hij maakt er een beetje deel vanuit. Preciezer: Arend Jan en Verhoeff zijn beste vrienden; hun vriendschap is jaren terug al door Bronshoff vereeuwigd in zijn vriendenboek Mijn beste vriend. “Op vakantie in Bretagne speelden Pieter en ik altijd jeu de boules op het strand,” zegt Arend Jan daarin. “En bij elk spelletje zei één van beide minstens één keer ‘Dat zei mijn vrouw vannacht ook!’.”
Privéterrein (Nederland 2014) | Scenario & regie: Pieter Verhoeff | Camera: Paul van den Bosch | Geluid: Menno Euwe | Montage: Bart van den Broek | Productie: Interakt | Kleur, 55 min. | Omroep: NTR | Te zien: in het late voorjaar of vroege najaar in Het uur van de wolf
