“Het moest een gewoon, leuk kind zijn”
“Ik was al langere tijd op zoek naar een geschikt onderwerp voor mijn speelfilmdebuut, en ik besprak mijn ideeën met vrienden en collega’s uit de filmbranche. Ik heb het meest verontrustende en controversiële eruit gekozen.”
Op het afgelopen festival van Cannes ging Michael van de Oostenrijker Markus Schleinzer in wereldpremière, een spraakmakende, beklemmende variatie op de geruchtmakende Natascha Kampusch-zaak, over de op het eerste gezicht doodnormale kantoorklerk Michael, die een jongen van tien in zijn kelder vasthoudt.
Michael is Schleinzer debuutfilm; eerder werkte hij als casting director, onder meer voor televisieseries als Kommissar Rex en Tatort en films als Lourdes, Hundstage, La pianiste en Das weisse Band van gerenommeerde landgenoten als Jessica Hausner, Ulrich Seidl en Michael Haneke.
Het was laatstgenoemde die hem het beslissende duwtje gaf om te gaan regisseren. “Ik droomde er altijd al van, maar het heeft me veel tijd gekost. Michael heeft enorm lopen pushen. Waarom? Het zal de manier zijn waarop ik met de kinderen omging op de set van Das weisse Band. Ik had talent, zei hij, en het moest er nu maar eens van komen.”
Toen hij het onderwerp eenmaal had, schreef Schleinzer in vijf dagen een scenario. Daarbij was het hem van meet af aan duidelijk dat hij het verhaal niet vanuit het perspectief van het slachtoffer wilde laten zien, maar vanuit de dader. “Dat vind ik veel interessanter. Ik wilde zorgvuldig, behoedzaam en zonder effectbejag laten zien dat er een soort klinische helderheid en logica in hun handelen zit.”
De moeilijkste opgave was het vinden van een geschikt ‘slachtoffer’. Schleinzer zag 700 jongens (“Dat valt eigenlijk nog mee; voor Das weisse Band hebben we 7000 kinderen bekeken”) voordat zijn keuze viel op David Rauchenberger. “Het moest een gewoon, leuk kind zijn. Ik wilde geen jongen die het slachtofferschap al in zich draagt; die getekend is door een scheiding of een andere tragedie. Ik kon geen film maken over misbruik door zelf een kind te misbruiken. Geen bestaande pijn exploiteren. Het klinkt misschien vreemd, maar ik wilde dat de opnamen een goede ervaring voor hem zouden zijn.”
In dat proces waren de ouders van Davids zeer belangrijk, aldus Schleinzer. “Het zijn geen ouders die alles aan de kant hebben gezet opdat hun kind maar beroemd wordt; ze wisten precies waar het om ging. Ik ben volstrekt open geweest, tegen hen en tegen David. Ik heb het hele script met hem doorgenomen en precies uitgelegd wat hij moest doen en wat er te zien zou zijn. Dat kon heel goed. Zijn generatie is een stuk wereldwijzer dan de mijne, omdat er op school en thuis over pedofilie wordt gesproken.”
Hij heeft veel van Haneke opgestoken, maar de filmtitel is géén eerbetoon aan zijn leermeester, aldus Schleinzer. “Het is gewoon een veel voorkomende naam onder mannen van een jaar of vijendertig. Op de set liepen er ook vier of vijf Michaels rond. Het is de perfecte naam voor een onzichtbare man. Bovendien vind ik de Hebreeuwse betekenis interessant: ‘Wie is als God?’. Michael opereert zelf ook als god: hij creëert zijn eigen kleine wereld, waarin zijn regels gelden. Haneke vond de titel overigens maar niks. Niet omdat het zijn voornaam is, maar omdat je volgens hem geen film verkoopt met persoonsnamen. Ik heb het toch maar zo gelaten; ik kon geen betere omschrijving vinden.”
Buiten de titel was Haneke zeer enthousiast over Michael (“Hij vind het een meesterwerk”), de reacties in zijn thuisland Oostenrijk waren sowieso zeer positief. “Misschien is de ontvankelijkheid wat groter omdat Oostenrijk recent een aantal van dergelijke tragische gevallen heeft gekend. Aan de andere kant: dit soort vreselijke dingen gebeurt overal. In Amerika, in België en ook in Nederland. En de ongemakkelijke waarheid is dat er geen eenduidige oplossing voor is.”
Michael van Markus Schleinzer draait in de filmtheaters.
