Terry stond te wachten met zijn vlindernet
“Praat hij? Lacht hij? Is hij aardig? Wat eet hij?”
Het moet een vreemde gewaarwording zijn geweest voor de 40-jarige Amerikaanse superster Brad Pitt (witte broek en sneakers, crèmekleurige trui op een wit T-shirt en een enorme zonnebril). Waar hem doorgaans zelf het hemd van het lijf wordt gevraagd, gingen de meeste vragen op het afgelopen festival van Cannes – op een overvolle persconferentie én tijdens een ‘round table’ met journalisten uit alle hoeken van de wereld – nu eens over iemand anders.
Over een 68-jarige kluizenaar, om precies te zijn, die zijn studie filosofie cum laude afrondde, gespecialiseerd is in Kierkegaard, Heidegger, en Wittgenstein, en filosofie doseerde aan het Massachusetts Institute of Technology. Een man die in bijna veertig jaar slechts vijf films regisseerde. Een man die na zijn tweede film, het goed ontvangen maar aan de kassa geflopte Days of Heaven, ruim twintig jaar in de anonimiteit verdween. Een man die zelden of nooit interviews geeft (het laatste dateert uit de jaren ’70) en van wie slechts een handvol foto’s circuleert (op de bekendste heeft hij een baard, draagt hij een hoed en lacht hij vriendelijk). Een man die het festival van Cannes aan zich voorbij liet gaan; niet alleen de persconferentie, maar ook de rode loper en de galapremière (“Hij is nogal verlegen”, verklaarde zijn producente). Terrence Malick, heet hij; Terry voor vrienden. “Hij gaat ook naar het toilet”, zei Pitt met een glimlach. “Hij is een joviale kerel. Hij is heel erg lief, lacht veel, en geniet met volle teugen van het leven. Van alles en iedereen om hem heen. Dat is volgens mij het verschil tussen een goede en een geniale regisseur: Terry houdt van al zijn personages evenveel, of ze nu een grote rol spelen of het kleinste bijrolletje, of ze volwassen zijn of jong, iedereen krijgt al zijn aandacht”
In Malicks The Tree of Life speelt de Pitt een in het leven teleurgestelde, even tragische als tirannieke vader die in een Texaans stadje aan het begin van de jaren ’50 drie zoons met straffe hand opvoedt en niet ziet dat hij zijn eigen frustraties aan hen doorgeeft. Hij staat voor ‘the way of nature’, voor de (zelf)verwoestende krachten van de natuur en het recht van de sterkste, waar zijn zachtmoedige, vergevingsgezinde echtgenote ‘the way of grace’ bewandelt.
Pitt, die rollen in blockbusters als Ocean’s 11 t/m 13 combineert met eigenzinniger producties als Babel, The Assassination of Jesse James by the Coward Robert Ford en The Curious Case of Benjamin Button, speelt niet alleen de hoofdrol (zelf spreekt hij van een bijrol; “de ster van de film is een hogere macht”), hij is tevens producent van The Tree of Life en in die hoedanigheid de grote wegbereider van de film, waarvoor de eerste plannen al dateren uit de jaren ’70 (‘Q’ heette het allesomvattende project destijds).
“Ik wil interessante regisseurs helpen films te maken die anders niet gerealiseerd kunnen worden. Een film als The Tree of Life past in geen enkel hokje en vindt daardoor niet gemakkelijk financiers. Ik ben al bewonderaar van Terrence Malick sinds ik Badlands zag, dus toen ik de kans kreeg om met hem te werken, heb ik direct toegezegd. Toen de acteur die de vaderrol zou spelen moest afhaken, vroeg Terry of ik het wilde doen. Waarom ook niet, dacht ik.”
De twee spraken vervolgens veel en lang – over de film en Malicks thema’s, over opvoeden, verlies van onschuld en religie. “Niet alleen over het Christelijk geloof. Ik zou Terry eerder spiritueel willen noemen dan Christelijk. Hij is geïnteresseerd in alles was de geest en de mens aangaat; in álle religies en filosofieën. Passie voor de natuur en God gaat meestal niet samen met passie voor wetenschap. Bij Terry wel. Voor hem gaan wetenschap en God hand in hand. Hij is écht een heel bijzonder mens.”
Het verhaal van The Tree of Life mag dan deels autobiografisch zijn, het is, zo hoopt Pitt in ieder geval, voor alles universeel. “Het is Terrence’ verhaal, maar het bevat ook veel elementen uit mijn eigen jeugd. Ik groeide zelf op in een Christelijke omgeving. Sommige dingen spraken me aan, tegen andere elementen van het geloof verzette ik me. Mij werd verteld dat God over alles waakt. En als er iets misging, werd gezegd dat Gods wegen ondoorgrondelijk zijn. Daar heb ik altijd mee geworsteld, en eigenlijk nooit een bevredigend antwoord op gevonden. Pas nu ik wat ouder ben, realiseer ik me dat er een enorme schoonheid zit in het aanvaarden van het onbekende.”
Werken met Malick was “enorm inspirerend”, aldus Pitt. “Het heeft alles veranderd. Ik dacht altijd dat mijn beste werk voortkwam uit een grondige voorbereiding. Van Terry heb ik geleerd het toeval toe te laten. Het script was dun, en werd bovendien voortdurend terzijde geschoven. Terrence stond iedere ochtend vroeg op om nieuwe scènes te schrijven. De kinderen hadden helemaal geen script; er was een kledingkast waaruit ze zelf hun kleren konden kiezen – dat was het. Continuïteit was van volstrekt ondergeschikt belang. We werkten hoofdzakelijk met natuurlijk licht, dus we hoefden ook een uren te wachten tot iedereen klaar was. We konden gewoon ons gang gaan. Dingen uitproberen. En Terry stond te wachten met zijn vlindernet, als Prikkebeen, net zo lang tot er iets moois of waarachtigs voorbij kwam.”
Jessica Chastain, die de moeder speelt: “Ik was bang dat ik niet genoeg tijd had om de nieuwe teksten te leren. ‘Dat is juist goed’, zei Terry dan. ‘Zeg maar wat je nog weet en anders bedenk je zelf maar iets beters’. Het draaide om loslaten, alle controle verliezen, niets plannen. Er landt op een gegeven moment een prachtige vlinder op mijn hand. Dat stond niet in het script. Er is geen computer aan te pas gekomen en ik had ook niets op mijn hand waardoor de vlinder werd gelokt. Terry creëert de omstandigheden waarin alles kan gebeuren.”
“Iemand noemde hem een perfectionist, maar hij is eerder het tegenovergestelde: Terrence is een imperfectionist”, aldus Pitt. “Hij vindt perfectie in het imperfecte. Daar is hij constant naar op zoek. Hij probeert scènes voortdurend in het honderd te laten lopen. Te torpederen. Dan stuurde hij een hond de set op, of de jongste zoon, die wordt gespeeld door Tye Sheridan. Tye was Terrence’ levende torpedo.”
De torpedo manifesteerde zich in verschillende gedaantes, aldus Chastain: “We waren bezig met een heftige scène toen Terrence iedereen opeens vroeg even stil te zijn. Hij hoorde een specht, en ging met de cameraman op zoek. Als je goed luistert, hoor je de specht aan het begin van de film op de achtergrond, terwijl ik in voice-over vertel over ‘the way of nature’ en ‘the way of grace’.”
“Het was een bevrijdende manier van werken”, stelt Pitt. “Het was een ongelooflijke ervaring. Wat niet betekent dat je het altijd op deze manier moet doen; het is namelijk ook een enorme uitputtingsslag.” Het resultaat is volgens Pitt “eerder een experimentele film dan een blockbuster”, en hij moet nog zien dat zijn productiebedrijf Plan B een dollar verdient met The Tree of Life. “Daar is het me ook niet om te doen. Het kost vandaag de dag helaas enorm veel tijd en moeite om zulke fantastische verhalen verteld te krijgen, maar ik heb er met heel mijn hart aan meegewerkt. Ik ben altijd op zoek naar iets nieuws, iets anders. Dit zijn de krenten in de pap.”
Hoewel hij beseft dat alle beetje helpen (de interviews vinden plaats voordat The Tree of Life op het festival van Cannes wordt bekroond met de hoofdprijs, de Gouden Palm), heeft de producent niet geprobeerd zijn regisseur ertoe te bewegen mee te doen aan het publiciteitsoffensief. “Dat is zinloos. Je kunt Terrence vergelijken met iemand die eigenhandig een huis bouwt. Dat hij het vervolgens ook nog aan de man moet brengen, gaat er bij hem niet in. Hij is een kunstenaar, geen verkoper.”
Pitt zit er niet mee zijn supersterstatus in te zetten om de film aan de man te brengen. Hij straalde op de rode loper, met Angelina Jolie aan zijn zijde. Hij sprak voor en namens Malick op de persconferentie en in een aantal interviews. En hij was ook niet te beroerd vragen over zijn privé-leven te beantwoorden. Hoe hij zelf is als vader? Met een uitgestreken gezicht: “Ik sla mijn kinderen geregeld en als ze niet luisteren stuur ik ze zonder eten naar bed. Dat werkt prima. Ik kan het iedereen aanraden”.
The Tree of Life is vanaf 2 juni te zien in de Nederlandse bioscopen.
