Peter Lataster en Petra Lataster-Czisch filmden een schooljaar lang het migrantenklasje van juf Kiet: ‘Kiet geeft nooit op, dat is haar eer te na’
Peter Lataster en Petra Lataster-Czisch filmden een schooljaar lang het migrantenklasje van juf Kiet. De kinderen zijn er vanmiddag bij als het hartverwarmende eindresultaat in Tuschinski in première gaat.
‘Toen we Être et avoir zagen waren we zo betoverd! Toen we de bioscoop uitliepen, zeiden we tegen elkaar: wij maken ooit een Nederlandse Être et avoir,” zegt Petra Lataster-Czisch terwijl haar man Peter Lataster thee inschenkt. “Nee, het was geen last, zo’n fraai voorbeeld. Het ligt niet in onze aard om in termen van concurrentie te denken. En eerlijk gezegd ben ik ook vol zelfvertrouwen; zelfs al zien we een grote film en maken we iets soortgelijks, dan weet ik nog dat wij het op een heel eigen manier doen. Het mooie aan kunst is dat het additief is; elke film voegt iets toe aan de andere.”
Petra Lataster-Czisch (Dessau, 1954) en Peter Lataster (Amsterdam, 1955) zitten naast elkaar aan de keukentafel in hun huis in de Derde Oosterparkstraat. De twee maken al samen films sinds ze elkaar halverwege de jaren zeventig leerden kennen in Potsdam, Oost-Duitsland, waar ze beiden naar de Filmacademie gingen. In 1991 maakten ze hun eerste echte documentaire, De bekoring, over Peters grootvader, de beeldhouwer en verzetsman Frits van Hall. Vervolgens maakten ze Verhalen van een rivier, die in 1994 op de Nederlandse Filmdagen werd bekroond met het Gouden Kalf voor de beste lange documentaire. Daarna volgden fraaie documentaires als Niet zonder jou (2010), die op het Nederlands Film Festival werd onderscheiden met het Gouden Kalf voor beste lange documentaire, en Wakker in een boze droom (2013), die op het Idfa werd bekroond met de Prijs voor de beste Nederlandse documentaire.
Voor het hartverwarmende De kinderen van juf Kiet, die vanavond in wereldpremière gaat op het Idfa, filmden de Latasters gedurende een schooljaar op de Brabantse basisschool Het Palet, waar de kinderen in het migrantenklasje van juf Kiet Engels hun eerste Nederlandse woorden leren.
Jullie film doet niet alleen denken aan de fameuze documentaire Être et avoir (2002) van Nicolas Philibert, maar ook aan de film Entre les murs (2008), de Gouden Palmwinnaar van Laurent Cantet.
PL: “Dat klopt. Dat zit ‘m in de strengheid; in de eenvoud in vorm van onze film. Omdat wij bij de kinderen in de klas blijven, krijg je een enorme concentratie en focus. Être et avoir is veel losser, daar gaat het om de inbedding van de school in een kleine agrarische gemeenschap. Onze film gaat veel meer over het proces van leren, over communicatie, en over de ontwikkeling van de kinderen.”
Waarom wilden jullie eigenlijk een film over een klas maken?
PL: “We hadden het er al heel vaak over gehad dat we het de moeite waard zouden vinden om iets te doen met onderwijs, en dan met name het idealisme van de fantastische juf of meester. Dat weet jij ook vast nog wel: die ene te gekke meester of juf die bepaalde interesses bij je heeft aangewakkerd, en die je je nu nog zo voor de geest kan halen. Ik had op de vrije school een leraar wiskunde die ook fotografie gaf, die heeft me op mijn dertiende enorm gestimuleerd om iets met fotografie te doen.”
PL-C: “Ik had een leraar astronomie die ook het koor leidde. Toen mijn moeder op mijn elfde overleed, was hij extreem begripvol en liefdevol. Hij heeft me aangemoedigd om bij het koor te komen, ook al kon ik niet meezingen, want zodra ik de eerste noten hoorde, begon ik steevast te huilen. Hij wilde toch dat ik kwam, en dat deed ik ook braaf – eerlijk gezegd met tegenzin, maar later begreep ik dat dat heel geneeskrachtig was voor mij. Hij gaf me aandacht, hij had door wat een kind nodig had.”
Hoe zijn jullie bij juf Kiet uitgekomen?
PL: “We kregen van een vriend, een gepensioneerde basisschooldirecteur, het advies om via de directeuren te zoeken. Als zij iemand op hun school hebben die ze geweldig vinden, en je zou hem of haar willen filmen, dan heb je de directeur alvast mee. Dus dat hebben we gedaan; we hebben een oproep geplaatst in een digitale nieuwsbrief van schooldirecteuren. Daar kwamen heel veel reacties op. En daar zat een man bij, Gerard Smetsers uit Hapert, directeur van basisschool Het Palet, die schreef twee kantjes die overborrelden van enthousiasme; het was een soort liefdesverklaring aan zijn juf Kiet, die vijf jaar eerder een klasje had opgezet voor migrantenkinderen.”
Was Kiet ook direct enthousiast?
PL: “We zijn in het najaar van 2014 gaan kijken; we mochten meteen de klas in. Na tien minuten keken we elkaar aan. Dit is het, wisten we, we hoeven niet verder te zoeken.”
PL-C: “Die kinderen kwamen uit een oorlogssituatie en kenden de taal niet, en toch heerste er een volstrekt ontspannen, vrolijke, opgewekte, veilige sfeer. Rust in de tent. Dat Kiet het presteerde om met al die kinderen met een gebruiksaanwijzing zo’n sfeer te creëren, dat was zo bijzonder.”
PL: “Je ziet direct dat daar een vrouw staat met veertig jaar onderwijservaring. Kiet is niet autoritair, maar ze is wel een autoriteit. Dat voelen de kinderen feilloos aan.”
Hoe bepaalden jullie welke kinderen de hoofdpersonages werden?
PL: “Er waren twee kinderen die we al hadden gezien toen we het schooljaar ervoor waren komen kijken. Verder kwam er op de eerste schooldag een hele zwik nieuwe kinderen de klas in. Dat moet zich een beetje settelen. Kiet ging met de kinderen aan de slag, zij wist ook niet heel veel van die kinderen. Onze ontdekking van de kinderen verliep parallel met die van haar: hoe bereik ik dit kind, hoe pak ik dat kind aan? Want dat is natuurlijk het bijzondere aan zo’n klasje: het zijn alle niveaus bij elkaar, en leeftijden tussen de zes en twaalf. Kiet is continu bezig om de juiste lessen en opdrachten te verzinnen, het is heel individueel.”
Hoe zorg je ervoor dat je dat delicate proces niet verstoort?
PL-C: “We zaten vaak maar op een meter van de kinderen met onze camera, we wilden namelijk dat de camera hen altijd aan zou kijken. Het rare is – Kiet zei dat ook na afloop – dat ze ons al heel snel niet meer opmerkten. Iedereen deed gewoon zijn werk. Wat natuurlijk ook meespeelde, was dat de kinderen het zo zwaar hadden met de nieuwe taal en cultuur, de nieuwe juf en de nieuwe school; ze waren überhaupt niet met ons bezig. Af en toe maken wij het grapje dat deze kinderen nu denken dat er in iedere Nederlandse klas een filmploeg staat; het was volstrekt natuurlijk.”
PL: “Als we op de speelplaats filmden was het anders; de Nederlandse kinderen kwamen meteen naar ons toe en begonnen dan gekke bekken te trekken. Die moesten we wegsleuren voor onze camera.”
Hebben de kinderen de film al gezien?
PL-C: “Nee, nog niet, ze komen zaterdag met de bus naar Amsterdam voor de première. Ze hebben al wel de trailer gezien. Haya zei daarover tegen Kiet, dat vond ik zo ontroerend: ‘Maar zo ben ik niet meer.’ Jorj zei hetzelfde. ‘Ik ben totaal veranderd,’ zei hij. Ik vind dat geweldig, dat de kinderen dat zelf doorhebben. Het is ook zo. En het is de verdienste van Kiet dat de kinderen in een jaar zo’n extreme ontwikkeling hebben kunnen doormaken. Ik denk dat Kiet hen een leven lang bijblijft.”
En Kiet, wat vond zij van de film?
PL-C: “Wij dachten: het kan bijna niet dat ze de film niet mooi vindt, maar wie weet? Gelukkig vindt ze ‘m mooi. Ik was intens gelukkig toen ze dat zei; dat is toch het mooiste wat je kunt horen, als je hoofdpersoon tevreden is over het eindresultaat.”
De film laat ook zien wat goed onderwijs vermag.
PL-C: “Dat klopt. En dat heeft Kiet hartstikke goed door. Daarom is het voor haar ook zo belangrijk dat er veel om de film gebeurt.”
PL: “Alles wat Kiet doet, heeft met onderwijs te maken. Daar kun je je zorgen over maken, maar volgens mij groei je daarin. Ik heb dat ook weleens aan een chirurg gevraagd, toen we Wakker in een boze droom maakten: hoe houd je het vol, zulke lange werkdagen? Hoe kun je nog analytisch denken aan het eind van een dag of acht uur in een operatiekamer staan? Hij antwoordde dat hij slapeloze nachten had toen hij als jonge arts begon, maar dat je op een gegeven moment niet meer beter weet.”
PL-C: “Kiet kan ook heel goed nee zeggen. Ze heeft ook interviews afgezegd omdat ze te laat waren. Om tien uur wil ze in bed liggen, want ze moet de volgende dag weer fris zijn. Dat doet ze heel beslist. Ze weet wat goed voor haar is.”
Hebben jullie zelf ook nog iets geleerd van juf Kiet?
PL-C: “Ik ben van nature zeer ongedurig – vraag maar aan Peter – en Kiet is extreem geduldig. Ik heb de weldaad van geduldig gedrag bij haar beleefd. Als een kind iets niet snapt, legt ze het met liefde tien keer uit.”\
PL: “Kiet geeft nooit op. Ze zal nooit denken: met dit kind kan ik niks. Dat is haar eer te na. Het is haar nog nooit overkomen dat ze een kind niet kon bereiken. Het duurt soms lang, maar het lukt haar. Zelf ben ik vaak helaas minder tolerant.”
PL-C: “We konden het waanzinnig goed met haar vinden. Het was jammer dat het jaar voorbij was, we zijn echt van haar gaan houden. Ik mis onze dagelijkse rituelen; het kopje koffie aan het befilgin van de dag, het kletspraatje…”
De kinderen van juf Kiet gaat vandaag in wereldpremière op het Idfa en is vanaf 24 november in de reguliere bioscopen te zien.
