A Sign of Prosperity to the Dreamer van Janis Rafa: macaber en schilderachtig, gewelddadig en poëtisch
In de verduisterde achterruimte van galerie Martin van Zomeren is op twee muurvullende schermen een blauwgrijze lucht te zien, met in de verte iets wat op een vaal zonnetje lijkt. Op het linkerscherm komt tergend langzaam een vogeltje het kader in tollen. Niet aan de bovenkant of een van de zijkanten, maar vanaf de onderkant. Het beestje is dood, morsdood, maar het trotseert de dood en de zwaartekracht en verdwijnt een paar seconden later aan de bovenkant weer uit beeld.
Zo gaat het verder: onderaan het rechterscherm verschijnt een tweede vogeltje, en dan nog een. Extreem vertraagd dwarrelen ze omhoog, in steeds grotere getalen. Sommige zijn nauwelijks meer als vogel te herkennen. Het is een prachtige choreografie van karkassen in zwart, grijs en wit; op de geluidsband klinken doffe knallen.
A Sign of Prosperity to the Dreamer heet de video-installatie; hij is gemaakt door Janis Rafailidou. Deze Griekse videokunstenares, (de laatste letters van haar achternaam laat ze weg: Rafa) groeide op in Athene, genoot haar opleiding in Leeds, en was de afgelopen twee jaar artist-in-residence bij de Rijksakademie in Amsterdam.
Vorig jaar viel ze al op tijdens de RijksakademieOPEN, de jaarlijkse presentatie van de 50 artists-in-residence, en vorige week sprongen haar videowerken er opnieuw uit. Requiem to a Shipwreck, met name, waarin de camera – vertraagd – een fanfareorkestje volgt dat halt houdt bij een enorm schip dat gekanteld, als een dood dier, voor de kust ligt. Ook hier draait het om leven en dood, maar het werk is wat opgewekter; lichter, en gaat richting performance art.
In een tweede werk, Gravediggers, verzamelen twee mannen – Rafa’s vader en een lookalike – in een majestueus landschap de lichamen van dood gereden honden en konijnen en doodgeschoten vogels, om de karkassen vervolgens te begraven in een berg aarde in de laadbak van hun oranjerode pickup truck (bij Van Zomeren is ook een prikkelende installatie te zien van de, op kleur gerangschikte kogelhulzen die Rafa gedurende vier seizoenen vond in hetzelfde gebied).
A Sign of Prosperity to the Dreamer kan worden gezien als vervolg op Gravediggers. Of beter: als een volgende stap, want de video-installatie is veel minder lineair en verhalend. Taal ontbreekt, er zijn ook geen begin- of eindtitels, wat het vervreemdende effect nog eens versterkt.
Rafa – ze is beïnvloed door filmmakers als Theo Angolopoulos, Bela Tarr en Andrej Tarkovski en beeldend kunstenaars als Yael Bartana en Francis Alÿs – nam de film op met een high-speed camera, die 2000 beeldjes per seconde kan opnemen en doorgaans wordt gebruikt voor gelikte commercials. De vogelkarkassen nam ze af bij jagers die ze illegaal in enorme hoeveelheden uit de lucht knallen, voor de sport en voor consumptie. Haar vader duwde ze meermaals van een enkele meters hoge stellage; de geschoten beelden werden vervolgens ondersteboven gedraaid en extreem vertraagd.
Op de fraaie geluidsband combineerde Rafa het sonore gebrom van ondergrondse en onderzeese ontploffingen, instortende gebouwen en vuurwerk met natuurlijke geluiden zoals onweer.
Het resultaat kan worden gezien als een subtiel, impliciet commentaar op de jacht. Het ingetogen kleurgebruik en de adembenemende slow-motion geven het werk ook iets religieus; de dode beestjes stijgen op naar de hemel. Ofwel: door interventie van de kunstenaar komen de door jagers gedode beesten weer tot leven. A Sign of Prosperity to the Dreamer is ook ‘gewoon’ een spectaculair mooi tweeluik; macaber en schilderachtig, gewelddadig en poëtisch.
A Sign of Prosperity to the Dreamer van Janis Rafa. T/m 24/1/2015 bij Martin van Zomeren, Hazenstraat 20.
