Ode aan de schoonheid van het menselijk lichaam of smakeloos en nodeloos kwetsend?
Kunst in de openbare ruimte moet het vaak ontgelden. Omdat het geldverspilling is of lelijk. Of omdat het botst met iemands religie, ras, politieke voorkeur of seksuele geaardheid. Dode dieren leiden doorgaans ook tot felle discussies.
In het najaar van 2009 voerden omwonenden van de 1e Constantijn Huygensstraat actie tegen het kunstwerk How to meet an angel – een bronzen beeld van een man op een ladder, hoog boven het dak van de psychiatrische kliniek Mentrum –, omdat het patiënten zou aansporen tot zelfdoding.
Volgens het vermaarde Russische kunstenaarsduo Ilya en Emilia Kabakov verbeeldt hun beeld het stapsgewijze genezingsproces waar de cliënten van een psychiatrische kliniek dagelijks mee te kampen hebben en de actieve houding die daarbij nodig is. “De man draagt een rugzak met symbolische mentale bagage. Zo treedt hij zijn vrijheid tegemoet en reikt hij naar het hogere.”
“Figuurlijk is het een sprong naar de vrijheid, maar letterlijk wordt dit een bloedbad,” meende stadsdeelraadslid Daniël van Kesteren (D66) destijds.
Ik dacht destijds dat het wel zo los zou lopen (wat ook zo was); ik vond het vooral niet zo’n sterk beeld, maar moest er aan denken toen NS-machinisten vorige week protesteerden tegen Joep van Lieshouts Bikinibar, een prikkelend, negen meter lang beeld van een vrouwenlichaam in paarse bikini, met afgehakte armen, benen en hoofd, dat in een weiland bij Lisse langs het spoor was gelegd als blikvanger voor een tentoonstelling in de tuinen van Kasteel Keukenhof.
“Een ode aan de schoonheid van het menselijk lichaam”, vond Van Lieshout. “Een smakeloos en nodeloos kwetsend kunstwerk”, meenden de machinisten. “Als je net een aanrijding met een persoon achter de rug hebt, geeft de Bikinibar een heel confronterende aanblik’, aldus machinist en kaderlid van FNV Spoor Ron Christiaanse.
Kasteel Keukenhof wilde aanvankelijk niet ingaan op het verzoek van de NS het beeld te verplaatsen. “Wij vinden Bikinibar geen luguber beeld.” Gegriefde machinisten werden door Van Lieshout uitgenodigd voor een persoonlijke rondleiding door de expositie. Die hadden daar weinig behoefte aan, antwoordde Christiaanse. “Bij deze nodig ik Van Lieshout uit voor een rondleiding rond een trein vlak na een aanrijding met een persoon.”
Een paar dagen later werd alsnog besloten de Bikinibar driehonderd meter te verplaatsen. Zonder medeweten van Van Lieshout, overigens, maar waarom ook niet? De machinisten vielen toch niet over het onderwerp van de kunst, ze lieten van zich horen omdat het beeld pijnlijke herinneringen opriep aan aanrijdingen met zelfmoordenaars.
VRIJSTAAT van Atelier Van Lieshout. T/m 19/10 in Kasteel Keukenhof Art Foundation, Keukenhof 1, 2161 AN Lisse.
