jpekker

Zielsverwant aan de nieuwe stilte

Stilte is een schaars goed geworden, meent schilder-kunstenaar Pieter Bijwaard. Aanleiding voor hem om de tentoonstelling neue stille ≠1 samen te stellen, vanaf zondagmiddag te zien in VOUS ETES ICI in Amsterdam Noord.

“Ik zie om me heen steeds meer kunstenaars die de verstilling opzoeken. Ik proef op steeds meer plekken de wens om het beeld stiller te maken. Niet zo stil dat het niks meer te zeggen heeft, er is sprake van een soort vitale stilte. Van een heldere beeldtaal; het gaat om het articuleren van de kunst. Het is een antwoord op een tijdperk, op de geschiedenis van de kunst en op het mysterie van het leven in het bijzonder.”

Pieter Bijwaard vroeg veertien verwante, hedendaagse ‘stille’ schilders deel te nemen aan neue stille ≠1. Ze zijn afkomstig uit de stal van galerie VOUS ETES ICI (de Hongaar Károly Keserü), uit die van het mede-organiserende kunstagentschap Klerkx Art Agency van Manuela Klerkx en Oscar van Gelderen, en uit Bijwaards eigen netwerk.

“Ik ben op Facebook verbonden met een groep kunstenaars uit alle hoeken van de wereld, van Amerika en Zuid-Afrika tot Japan, Vietnam en Rusland. Wij delen geen toetjes of andere onzin, alleen maar werk. Op een gegeven moment zag ik een bepaalde lijn, er is echt wat aan de hand. En de groep wordt almaar groter. Zo ben ik bijvoorbeeld de Belgische kunstenaar Alain Biltereyst op het spoor gekomen. En een kunstenaar als Luuk de Haan, die relatief onbekend is, maar al twintig jaar in stilte werkt, en nu, op de neue stille-expositie, voor het eerst echt goed naar buiten treedt.”

Met de expositie wil Bijwaard de buitenwereld laten zien waar hij en zijn zielsverwanten mee bezig zijn. “Dat doen we natuurlijk ook al via Facebook, maar tegelijkertijd wil je het ook naar een hoger niveau brengen. Dus niet alleen een digitale uitwisseling, maar ook een mooie, sluitende tentoonstelling, die het werk zichtbaar en tastbaar maakt. Het is belangrijk om in contact te treden met de wereld. Maar op gezette tijden. Ik sta niet de hele tijd te roeptoeteren van ‘hier ben ik weer’. Ik vind het ook fijn om me wekenlang terug te trekken en te werken.”

Veel mensen voelen zich onder druk gezet, zijn bezorgd over de planeet en het geestelijk welzijn van zijn bewoners, zegt Bijwaard. “Als reactie daarop gaan veel kunstenaars geëngageerde, politieke kunst maken. Wij kiezen juist voor de verstilling. En vanuit die verstilling komt er een bepaalde energie in het werk terecht. Voor mij is kunst een vorm van energieoverdracht. Een beeld is niet alleen een beeld. De energie van het beeld, dat is waar het uiteindelijk om gaat. Om de impact die een beeld heeft. Niet om de afbeelding, de afbeelding is slechts de drager van de energie die er in verweven zit.”

De veertien kunstenaars tonen ieder drie à vier werken. Opvallend: uitgestorven landschappen of rustgevende wolkenpartijen ontbreken; in VOUS ETES ICI zijn bijna alleen maar abstracte schilderijen te zien. “De enige die realistisch werk maakt is Christiaan Kuitwaard; hij schildert bijvoorbeeld een wit kopje na dat hij in een witte doos heeft gelegd. Wit op wit, de schaduwen, het licht; zo ontstaat een hele tere wereld. Christiaan werkt op basis van iets dat buiten hem zelf ligt, de andere geselecteerde kunstenaars niet. Abstracte kunst komt uit het wezen van iemand. Het uiteindelijke resultaat en de atmosfeer van het beeld worden bepaald door formele aspecten: kleur, vorm en maat, glans of mat, dat soort zaken.”

Zijn eigen werk, waarvoor hij in 2012 de Rabobank Cultuurprijs kreeg, is geheimzinnig en intens; sober, subtiel en tegelijkertijd complex en doorwerkt. Bijwaard maakt gebruik van een oude techniek, die verwant is aan het inleggen van houtfineer: hij beschildert en kleurt stukken papier, snijdt en stanst vervolgens verschillende vormen uit, meest cirkels en vierkanten, en legt die in een U-vorm.

“Het midden van het beeld blijft leeg, de beweging zit aan de rand van het papier. De vorm is open aan de bovenkant, waardoor een soort kom ontstaat, een ontvangende vorm. Het belangrijkste, vind ik, is dat er in het midden niets is. Dat is het stille midden, het oog van de storm… Hoewel, er is geen storm, het zijn eigenlijk heel verstilde cirkels en vierkanten die in elkaar schuiven.”

Bijwaard woonde twintig jaar in het centrum van Amsterdam, nu woont en werkt hij alweer zeventien jaar in Bergen, Noord-Holland, waar hij ook is opgegroeid. In een heel stil huisje nabij het bos, met een atelier in de tuin. “Het helpt wel, deze locatie: de stilte is hier volop aanwezig. Maar ik had mijn werken ook in Amsterdam kunnen maken, hoor, je kunt de stilte natuurlijk overal vinden. Het is niet zo dat je helemaal uit het openbare leven moet terugtreden om deel uit te kunnen maken van neue stille; dat je als een kluizenaar in een grot moet gaan zitten.”

Neue Stille. Van 9 t/m 23/6 in VOUS ETES ICI, Ms. van Riemsdijkweg 41A. Werk van Pieter Bijwaard is ook te zien op het Tekening Festival deel III in Witteveen Visual Art Centre, Konijnenstraat 16-A, van 15/6 t/m 20/7.