Yield to the Night van Michael Kirkham: suggestief en expliciet, maar niet puur pornografisch, banaal of plat
In een gifgroene kamer ligt een blonde vrouw voorovergebogen op een lederen bank. Ze wordt aan haar gerief geholpen door een man, die achter haar op zijn knieën zit. De vrouw is zo goed als naakt. De man is als clown opgedoft: hij heeft een lijkwit geschminkt hoofd, een rode neus, een grote rode mond, rode ogen en oranje piekharen. De vreemde snuiter doet zijn ‘werk’ overigens zeer geconcentreerd.
Tussen de benen van de vrouw ligt een rolfluitje, ernaast een verdwaalde roze ballon en een paar slierten confetti. Ondanks alle feestartikelen en de clown is het tafereel eerder schrijnend, pathetisch of unheimisch dan vrolijk stemmend of opwindend. Wie zijn deze mensen, vraag je je af. Wat voelen ze eigenlijk voor elkaar? Voelen ze sowieso iets?
Rollenspiel heet het olieverfschilderijtje. Het lijkt een scène uit een film van David Lynch of Federico Fellini, maar de Brit Michael Kirkham schilderde het naar een 17e-eeuwse erotische prent. Of preciezer: naar zijn herinneringen van die prent. Kirkham maakt geen gebruik van foto’s of modellen. Honderd procent correct is de anatomie meestal niet, wat alleen maar bijdraagt aan de licht surrealistische sfeer. Ook de invloed van Berlijn, waar Kirkham (Blackpool 1971) woont en werkt nadat hij opleidingen volgde aan de Glasgow School of Art en De Ateliers in Amsterdam, is voelbaar.
Kirkhams ster is rijzende. Afgelopen jaren namen het Gemeentemuseum Den Haag, het Museum voor Moderne Kunst Arnhem en het Centraal Museum in Utrecht doeken van Kirkham op in hun collectie. Onder de noemer Yield to the Night (‘zwichten voor de nacht’) presenteert Gerhard Hofland nu veertien nieuwe werken: dertien olieverfschilderijen en een serie potloodtekeningen. Sommige zijn suggestief, andere expliciet, geen enkele is puur pornografisch, banaal of plat.
Dat komt door Kirkhams stijl; door de manier waarop hij het perspectief vervormt, door zijn bijzondere kleurgebruik en de lichtwerking. De jongemannen en vrouwen in seksuele poses hebben vaak een lichte, heldere schaduw of gloed, waardoor het lijkt alsof ze diapositief zijn geschilderd. Ook de treffende details – een bijzettafeltje met een vreemd kunstwerk, een hond met een bal – dragen bij aan de sfeer, net als de gezichtsuitdrukkingen van de protagonisten: ze lijken geen enkele interesse te hebben voor de wereld om hen heen,
Misschien wel het beste voorbeeld van Kirkhams vervreemdende stijl is een schilderij van een wijd opengesperde vrouwenmond met vuurrood gestifte lippen. Het afgebeelde deel van het gezicht, is grijsbruin; uit de neusgaten komt een groenig licht. Waar de mond vol van is, is nauwelijks herkenbaar, maar laat zich tegelijkertijd gemakkelijk raden, mede door de context van de andere schilderijen.
Interessante bijkomstigheid: als uitgangspunt voor de mond vol spetterende kleuren diende een citaat van Francis Bacon, die altijd een mond heeft willen schilderen zoals Monet een zonsondergang schilderde…
Er hangen bij Gerhard Hofland passieloze stelletjes en lethargische tieners, van steunende meisjes, eenzame rukkers en nóg een clown. Uit alle schilderijen blijkt Kirkhams liefdevolle begrip voor de condition humaine; voor onze diepste driften die ons voortstuwen. Oók in een tijd waarin de leegte overheerst zijn mensen op zoek naar liefde en genegenheid, laat Kirkham zien. Ondanks zichzelf.
Yield to the Night van Michael Kirkham. T/m 17/5 in Gerhard Hofland, Bilderdijkstraat 165-C. Deze recensie verscheen eerder in Het Parool.
