Wereldvreemde intellectueel kan zijn verleden niet ontlopen
A Respectable Family begint als een thriller. In het holst van de nacht stapt iemand achterin een taxi. ‘Hebt u er bezwaar tegen als we een collega oppikken?,’ vraagt de taxichauffeur. Dat heeft de klant niet. Even later stappen er twee mannen in; de een nestelt zich voorin, de ander gaat naast de passagier zitten. Die vraagt niet veel later waar de rit precies naartoe gaat. Er klinkt paniek in zijn stem. Dan buigen de mannen mannen zich naar hem toe en overmeesteren ze hem. In het volgende shot sleept een blote voet over een stoffige keldergang.
Dan maakt de film een sprongetje terug in de tijd. De wat wereldvreemde intellectueel Arash – kaal, hoog voorhoofd, zware bril – is nadat hij 22 jaar in Frankrijk heeft gewoond naar zijn vaderland Iran gelokt met een baan op de universiteit van Chiraz, de stad waar zijn oude moeder woont. Hij toont zijn studenten oude, opruiende speelfilms, en laat ze dito teksten lezen over de Irak-Iranoorlog – waardoor hij keer op keer in conflict komt met zijn superieuren.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat Arash terug wil naar Parijs. Maar om het land uit te kunnen, heeft hij een militaire vrijstelling nodig, waarmee hij zijn paspoort terug kan krijgen. De ambtelijke molens draaien echter traag. Langzaam maar zeker raakt Arash verstrikt in de Kafkaëske bureaucratie. Tegelijkertijd wordt hij meegezogen in duistere familiezaakjes; er blijkt geen ontkomen aan het verleden waarvoor hij ooit is weggevlucht. ‘Dacht je dat hier geen wetten gelden?!,’ wordt de naïeve professor tegen het einde toegeblaft.
A Respectable Family is het speelfilmdebuut van de Iraanse regisseur Massoud Bakhshi, die in 1972 werd geboren in Teheran, op jonge leeftijd naar Italië emigreerde en al indruk maakte met een aantal persoonlijke, poëtische documentaires, waaronder Tehran has no more pomegranates. Twee jaar geleden maakte hij de fraaie, Tegenlicht-aflevering Our Persian Rug (die ook te zien was op het IDFA), waarin hij terugblikt op de staatsgreep in Iran.
A Respectable Family is niet honderd procent autobiografisch, wel persoonlijk. Het is een moedige, bijtende raamvertelling, waarin Bakhshi meeslepend familiedrama soepeltjes combineert met thriller-elementen en documentaire beelden van de snel groeiende metropool die Teheran is. Het heden van president Ahmadinejad wordt doorsneden met het verleden van ayatollah Khomeini; confronterende nieuwsbeelden van de Irak-Iranoorlog worden afgewisseld met zwart-wit speelfilmfragmenten van de Iraanse veteraan Amir Naderi, die weer herinneringen oproepen aan de tv-beelden van het protest op het Plein van de Hemelse Vrede.
Aan de oppervlakte draait het om hebzucht, schijnheiligheid, verraad en corruptie, daaronder om politiek, cultuur, religie, identiteit en nog veel meer. Het kan niet anders of A Respectable Family blijft nog lang door het hoofd van de kijker spoken.
A Respectable Family van Massoud Bakhshi draait vanaf donderdag in de Nederlandse filmhuizen.
