jpekker

Wat ontwerp kan doen voor… de economische crisis

“Neem het Hembrugterrein van Defensie. Of het Paleis van Justitie dat binnenkort van de Prinsengracht naar het Wester-IJdock verhuist. Wat er met het monumentale pand gaat gebeuren, weet geen mens. Daar moet eerst weer tien jaar over worden vergaderd. Ga dat vooral doen, maar geef in de tussentijd de sleutels aan ons. Ontwerpster Hella Jongerius kan erin, samen met een groep talentvolle wetenschappers. Of de app-ontwerpers van Appsterdam. Dat heeft een gigantische economische impact; de potentie van de creatieve industrie is enorm!”

Landschapsarchitect Ronald Rietveld en econoom/filosoof Erik Rietveld (broers, geen familie van architect, grafisch ontwerper en meubelontwerper Gerrit Rietveld) zijn de partners van het Amsterdamse architectenbureau Rietveld Landscape. Zij dagen de overheid uit sleutels te overhandigen van leegstaande gebouwen, zodat er in de ‘tussentijd’ verbindingen en kruisbestuivingen kunnen ontstaan, die als katalysator kunnen fungeren voor plannen in de toekomst.

In 2010 presenteerde Rietveld Landscape het plan op de Architectuurbiënnale van Venetië in de installatie ‘Vacant NL, where architecture meets ideas’. De visueel overdonderende, veel geroemde en bekroonde installatie verbond op ingenieuze wijze de politieke focus op innovatie (‘Nederland in 2020 bij de top-5 van kenniseconomieën in de wereld’) met een ander belangrijk issue: de enorme leegstand onder Rijksoverheidsgebouwen.

Ze hadden het daarbij niet over de afgrijselijke kantoorgebouwen in Zuidoost of aan de Zuidas, benadrukt Ronald. “Wij doelen op erfgoed. Op watertorens en vuurtorens, molens, kerken en kloosters, forten en paleizen, vliegvelden, stadsdeelkantoren en andere publieke gebouwen in Nederland. Meer dan tienduizend stuks, met een enorme diversiteit.” “En het wordt alleen maar meer”, vult Erik aan. “De leegstand zal de komende vijf jaar verdubbelen.”

Amsterdam kan wat apps betreft een soort Silicon Valley worden, meent Ronald. “Als we de beste applicatieontwikkelaars van over de hele wereld naar Amsterdam kunnen lokken met goedkope woon- en werkruimte op een inspirerende locatie.” Erik: “Het maakt nogal verschil of de Universiteit van Amsterdam in de buurt zit of dat een pand in the middle of nowhere ligt.”

Het tijdelijke aspect is geen probleem, benadrukken de Rietvelds, juist omdat de leegstand zo groot is. Ronald: “Als we eruit moeten, gaan we er uit. Dan zoeken we een volgende geschikte locatie.” Erik: “En ondertussen broeden we op oplossingen waardoor we gemakkelijker kunnen verhuizen. Dat is de ontwerpopgave die er nu ligt. Wij willen ontwerpers, ambachtslieden en wetenschappers opleiden tot specialist in tijdelijk hergebruik.”

Daartoe is op uitnodiging van het Sandberg Instituut de masteropleiding Vacant NL opgezet. De eerste lichting studenten bivakkeert nu samen met de app-makers van Appsterdam in het oude hoofdkantoor van de Westergasfabriek. Tijdelijk.

Een van hun eerste vindingen is een verduisterende lichtkoepel gemaakt van karton omdat app-makers graag in het donker werken: licht en goedkoop, maar wél visueel aantrekkelijk. Een ander prototype heet Sleeping under the desk: een werkplek die je in een handomdraai in een slaapplek kunt veranderen. Ronald: “Dat sluit naadloos aan bij de manier waarop die jongelui leven en werken. We zoeken samen naar ontwerpoplossingen zodat we de beste condities kunnen creëren voor duizend à tweeduizend jonge app-makers.” Erik: “Juist in deze tijd zou het besef moeten doorbreken dat tijdelijk gebruik voor economische topsectoren een enorme bijdrage kan leveren om te experimenteren. Experimenten waar je later veel plezier aan kunt beleven, óók economisch. Kennis, kunde en kassa gaan uitstekend samen.”

What Design Can Do!, 10 en 11 mei in de Stadsschouwburg.