Wat ontwerp kan doen voor… brood
“Volgens het stadsdeel wordt het oude brood gerecycled. Maar bijna iedereen weet dat dat niet gebeurt op de manier die gesuggereerd wordt, in ieder geval niet voor de volle honderd procent. Zoiets vinden wij interessant: de mensen weten dat het brood naar de vuilstort gaat, maar willen het eigenlijk liever niet weten. In de Koran staat namelijk dat je graan moet respecteren. Dat kun je hypocriet noemen, aan de andere kant is het ook heel menselijk: even de andere kant opkijken omdat dat nu eenmaal beter uitkomt.”
De Pink Pony Express is een interdisciplinair, in Amsterdam gehuisvest ontwerperscollectief dat fenomenen onderzoekt die ‘de tekenen zijn van informele netwerken’, bestaand uit grafisch ontwerper Annemarie van den Berg, de Zweedse stedenbouwkundige Jessica Hammarlund Bergmann, de Amerikaanse grafisch ontwerper Tara Karpinski en ruimtelijk ontwerper Cecilia Hendrikx.
Eind vorig jaar, tijdens een artist in residency in De Kolenkitbuurt, een buurt in stadsdeel West waarvan het grootste deel van de bevolking van Marokkaanse afkomst is, stuitten ze op de zogenoemde broodcontainers. Die zijn door de gemeente geplaatst om te voorkomen dat moslims hun oude boterhammen op straat of langs de waterkant uitstrooien voor vogels en eenden.
De broodcontainers maakten dan wel korte metten met de enorme ratten-, muizen- en meeuwenplaag, ze zorgen er niet voor dat het brood weer voor honderd procent in de kringloop werd teruggebracht, ontdekte de Pink Pony Express toen ze ‘als detectives’ het spoor van het vuilnis volgden.
Na gesprekken met Imams én wetenschappers leek het de Ponies een goed idee het brood binnen de grenzen van de wijk te houden. Eerst dachten de kunstenaars/ontwerpers aan een manier om compost van het brood te maken. Een gesprek met microbiologen, leerde hen echter dat Nederland overgecomposteerd is, en dat er meer energie uit brood te halen valt door middel van vergisting.
Vervolgens hebben ze contact opgenomen met de Wageningen University, de belangrijkste Europese universiteit op het gebied van ‘Life Sciences’. Karpinski: “Daar waren ze net bezig met een project om door middel van vergisting van oud brood strooizout te maken. Dat vonden wij een mooie oplossing, omdat het oude brood dat uitgestrooid op straat een probleem veroorzaakte wordt omgezet in een andere chemische samenstelling, die uiteindelijk ook weer op straat wordt gestrooid.”
De Universiteit was direct geïnteresseerd in de plannen van de Pink Pony Express, aldus Bergmann. “Ze vinden het interessant door de positie van de Kolenkit, die te boek staat als een van de slechtste wijken van Nederland én door de religieuze en politieke aspecten om juist daar een hypermoderne hightech-pilot te starten.” “Het duurt misschien nog wel vijftien jaar voordat het op grote schaal kan”, vult Hendrikx aan. “Maar de Universiteit wil graag op kleine schaal in de Kolenkit experimenteren, juist omdat ze de hele discussie er omheen zo boeiend vinden. En ze vinden het interessant dat wij het vraagstuk op een andere manier onder de aandacht kunnen brengen. Omdat wij nu eenmaal op een beeldende manier denken, bereiken wij andere mensen dan zij met hun formules.”
Een tentoonstelling in Mediamatic FABRIEK op het Oostenburgereiland moet eind 2012 voor nóg meer aandacht zorgen. Hendrikx: “De tentoonstelling heeft de duizenden stukken brood als onderwerp. De bewoners van de Kolenkit zijn dus eigenlijk curator van de show.”
“Het is nu allemaal in ontwikkeling”, zegt Van den Berg. “Uiteindelijk komt er een apparaat. Dat kan nog alle vormen aannemen, maar het mooist zou het zijn als het op zo’n uitvinding van Willie Wortel lijkt: dat je er aan de ene kant brood in kunt gooien en er aan de andere kant strooizout uit komt.”
What Design Can Do!, 10 en 11 mei in de Stadsschouwburg.
