‘Wat is precies de bedoeling?’
‘Welkom op onze locatie. Wij willen u vanmiddag graag iets laten zien wat wij heel mooi vinden. Wij hebben acht jongens gevraagd u dat te tonen. Het is geen voorstelling zoals u dat misschien gewend bent; zij gaan iets voor u bouwen. Niet iets bijzonders of opzienbarends. Sterker: het is iets wat u kent of wat u zeker al vaker heeft gezien. Toch hopen wij dat u er vanmiddag opnieuw naar kunt kijken.’
Voorafgaand aan Spectaculaire voorstelling richt Oostpool-regisseur Suzan Boogaerdt het woord tot de Oerol-gangers. Het stuk behoeft toelichting. ‘Uit eigen ervaringen weten we dat het niet altijd even makkelijk is iets wat je al kent of wat je al vaker gezien hebt opnieuw te zien. En toch geloven we dat als je volledig op jezelf bent tussen tweehonderd andere mensen die ook volledig op zich zelf zijn, dat je dan een heel bijzondere ervaring kunt hebben. Dus wij vragen u het komende uur in stilte te beleven.’
Vervolgens nemen de tweehonderd kaartjeskopers plaats op een tribune, op een parkeerplaats in de duinen voorbij Oosterend, in het oostelijkste puntje van Terschelling. Om te zien hoe acht als werkmannen verklede acteurs vlak voor hun neus een identieke tribune neerzetten als waar ze op zitten: een meter of tien breed, tien rijen hoog.
Binnen vijf minuten loopt de eerste bezoeker weg – er zullen er nog velen volgen. ‘Ik heb het wel gezien’, zegt de vrouw ten overvloede. ‘Wat is de bedoeling?’, vraagt een man wat later. ‘Kijken hoe boos de mensen worden?’ ‘Als je er niks aan vindt, dan ga je toch gewoon?!’, sist zijn buurman. De man maakt mompelend zijn excuses. Terwijl de mannen onverstoorbaar in de weer zijn met stalen buizen en houten planken, vouwen een paar bezoekers een hoedje van de voorstellingsflyertje, als bescherming tegen de brandende zon. Anderen proberen erin te achterhalen waar ze nu precies naar kijken.
In de folder staat te lezen dat Suzan Boogaerdt en Bianca van der Schoot – die samen eerder de veelgeprezen voorstelling Bimbo maakten – de tribune zien als een belangrijk symbool van de spektakelmaatschappij; als het huis van de toeschouwer. “De basisplaats van waaruit we tegen ons leven aankijken, van waaruit we het schouwspel beleven. Kooi en comfortzone tegelijkertijd’, expliceren de regisseurs. ‘We denken dat het deelnemen aan je eigen leven begint bij niets doen. Spectaculaire voorstelling is een ode aan het leven zonder doel.’
Als de tribune na een uur is voltooid, komt de volgende stroom toeschouwers aanlopen. Nadat ze zijn gaan zitten, kunnen de nieuwkomers en zittenblijvers elkaar een paar minuten in de ogen kijken. Dan stroomt de ‘oude’ tribune leeg en beginnen de mannen aan de afbraak – net zo strak gechoreografeerd als de opbouw.
Voor- en tegenstanders komen na afloop niet tot elkaar; de eerste groep ziet een boeddhistisch spektakel, de tweede voelt zich danig in de maling genomen – hoewel geen voorstelling het Oerol-thema ‘Sense of Place’ beter invoelbaar maakt. ‘Zo vet!’, roept een jongen enthousiast. ‘Ik was tot tranen toe geroerd’, zegt een vrouw tegen haar vriendin. Anderen zijn boos en willen hun geld terug (kaartjes kosten 13 euro). ‘Wat een dedain!’ De term Publikumsbeschimpfung valt – terwijl het Oerol-publiek toch wel wat gewend is.
Andere voorstellingen krijgen beduidend eensgezinder bijval: het chaotische spektakelstuk Crash van de dansgroep Club Guy & Roni en het Noord Nederlands Toneel wordt terecht geprezen, net als het hypnotiserende Blaas van Boukje Schweigman – een andere Oerol-habitué.
Maar het absolute hoogtepunt van deze editie, die nog tot en met zondag duurt, is Home Sweet Home van het jonge muziektheatergezelschap Via Berlin. Daarin keert een man getraumatiseerd terug uit de oorlog, om te ontdekken dat thuis niets meer hetzelfde is. Zijn gekte wordt verbeeld met verdubbelingen: de vier vrouwelijke strijkers van het Ragazze Kwartet en de vier mannelijke slagwerkers van Slagwerk Den Haag zien er precies zo uit als de twee hoofdrolspelers: de vrouwen dragen dezelfde donkere pruiken, de mannen hetzelfde fletse spijkerpak.
Actrice (annex schrijver en regisseur) Dagmar Slagmolen is overweldigend als de vrouw wier leven een draai heeft genomen toen haar man aan het front was; het decor op een voormalige vuilstortplaats is prachtig: een ingenieuze constructie van vele meters grijze rioolbuizen verbindt vijf toiletpotten en houten luiken. Het verhaal wordt begeleid door bloedstollend mooie klassieke muziek, door ritmische gesis en gegrom, het geluid van tikkende lepeltjes in theekopjes en hemels galmende stemmen door de pvc-buizen.
Home Sweet Home is locatietheater zoals het bedoeld is. Sense of Place in optima forma.
Terschellings Oerol duurt nog t/m 23/6. Home Sweet Home is ook te zien op het Over het IJ-festival, van 5 t/m 14/7 in Amsterdam-Noord.
