Wat is een boek?
De leukste van de Best Verzorgde Boeken uit 2011? Het handzame, vrolijke boekje met een tekstloze, kunststoffen band met folkloristische motieven in rood, roze, paars en blauw, afgezet met kant, en een omvouwsluiting met magneetclip en een rood met wit gestippeld hartje. Het lijkt een poeziealbum. Of een meisjesdagboek.
Het is een ‘meidenbijbel’, een speciaal voor meisjes en jonge vrouwen gemaakte uitgave van Uitgeversgroep Jongbloed, in samenwerking met het Nederlands Bijbelgenootschap. Zo bijzonder als het omslag (van Studio Vrolijk) is, zo standaard-klassiek en rechttoe-rechtaan is het binnenwerk: een plechtig lettertje op dundrukpapier. Had de ‘meidenbijbel’ niet beter genomineerd kunnen worden voor Het Beste Boekomslag?
De vierkoppige jury van De Best Verzorgde Boeken, bestaande uit een drukker, een uitgever, een designhistoricus en een ontwerper, was verdeeld. Zij spreekt van “een verpakking die de Bijbelse inhoud maskeert en de suggestie wekt dat het lezen van de bijbel in het openbaar een heimelijke activiteit is of kan zijn”, anderzijds is de hippe, vrolijke stoffencollage “heel toepasselijk voor deze doelgroep”. Na veel wikken en wegen werd de vorm zo ongebruikelijk en uitzinnig bevonden dat het juryoordeel naar een plus kantelde.
De Best Verzorgde Boeken 2011 zijn te zien in het Stedelijk Museum, in de nieuwe entreehal naast de boekhandel, uitgestald op drie stellingen van blankhout en plexiglas. Het zijn er dertig, gekozen uit 338 door uitgevers, opdrachtgevers, ontwerpers en drukkers ingestuurde boeken (tegen 33 uit 376 in 2010). De jury zag heel weinig radicale boeken, meer differentiatie in de typografie, en maar weinig boeken die mooi openvallen.
Het zal best. Zoals te doen gebruikelijk valt op de dertig uitverkorenen geen peil te trekken. Er zitten weer veel kunstenaarsboeken, catalogi en fotoboeken tussen (waaronder het vuistdikke Foto Vincent Mentzel van meesterontwerper Irma Boom), en een enkel klassiek leesboek, uitgegeven door Athenaeum – Polak & Van Gennep (Exotische liefde van Jacob Haafner). Ook VPRO Gids Covers – Een kleine geschiedenis van de VPRO vormgeving aan de hand van enige honderden gidsomslagen van 1926 tot nu, vormgegeven door Piet Schreuders en Beate Wegloop, haalde de selectie, hoewel het volgens de jury “niet direct opvalt als bijzonder of bijzonder mooi”.
De jury koos een brochure waarmee de Gemeente Amsterdam leraren in het zonnetje wil zetten, een prachtig Gouden Boekje (Het kerstfeest der dieren; “een echt ‘gezellig’ boekje”, aldus de jury) en een in eigen beheer uitgegeven, uit andere boeken gegrasduinde verzameling pagina’s met de woorden ‘Part One’: Part One van Robin Waart. “Het absurdisme van deze onderneming kan de meerderheid van de jury bekoren.”
De gehanteerde criteria zijn even arbitrair als inwisselbaar. Waarom zelfgeproduceerde boeken in kleine oplagen (‘printing on demand’) wel kunnen meedingen en het digitale boek nog altijd wordt genegeerd, is een raadsel. Wat is nu eigenlijk een boek volgens de Stichting De Best Verzorgde Boeken? En wat is ‘best verzorgd’? Hoe moeten vorm en inhoud zich tot elkaar verhouden, welke eisen worden er nu precies gesteld aan typografie, beeldbehandeling en grafisch-technische productie? Of heel concreet: mag een boek worden beoordeeld op het omslag?
Tsja. De dertig Best Verzorgde Boeken van 2011 leveren meer vragen dan antwoorden op.
De Best Verzorgde Boeken 2011. T/m 25 november in het Stedelijk Museum. De Stichting De Best Verzorgde Boeken heeft een catalogus uitgegeven met daarin onder meer een juryrapport over alle geselecteerde boeken (ontwerp Meeusontwerpt, ISBN 9 789059 651845, € 27,50)
