Verhalen vertellen 3.0
“Dit is de kamer van Timo Smeehuijzen. Ik ben hier op 17 juni 2010 drie jaar en drie dagen nadat hij als militair om het leven kwam bij een bomaanslag in Uruzgan”, staat er linksboven in een zeer gedetailleerde tekening van een jongensslaapkamer. Aan de muur hangt een poster van Scarface. Op het nachtkastje staat een Star Wars Alarm Clock. Aan de muur hangt een legerjasje met een Nederlandse vlag op de schouder. “Nee, dit was niet het uniform waarin Timo is gesneuveld. (Dat was bebloed)”, staat eronder.
Op het eerste gezicht lijkt er geen groter contrast mogelijk dan tussen de kriebelige pentekeningen van Jan Rothuizen en alle grensverleggende projecten die het IDFA onder de noemer ‘Expanding Documentary’ in De Brakke Grond presenteert op iPads en MacBooks.
Bij nadere beschouwing blijken de fraaie documentaire-tekeningen echter prima op hun plek. Ook door Rothuizen wordt de werkelijkheid in kaart gebracht en van commentaar voorzien. Net als in veel documentaires wisselt hij daarbij feitelijke informatie (“Er zijn tot nu toe 24 Nederlandse militairen omgekomen in Afghanistan”) af met persoonlijke bespiegelingen: “Hier staan mijn schoenen. Ik heb ze uitgedaan omdat mijn hakken zo hard klinken op de vloer en dat ongepast voelt, zoveel lawaai”. En net als de ‘digital storytellers’ moet Rothuizen zich voordat hij aan de slag gaat een beeld vormen hoe hij de kijker het beste door zijn tekening kan loodsen.
Rothuizens jongensslaapkamertekening vertoont veel overeenkomsten met het ‘cross-platform’ Soldier Brother, waarmee de Canadese kunstenaar Kaitlin Jones een beeld schetst van haar 22-jarige broertje, soldaat in het Canadese leger, die werd opgeroepen voor een missie in Afghanistan.
Dat doet ze aan de hand van zijn spullen, van een verzameling whiskyflessen en scheerspullen tot speelgoedsoldaatjes en zijn zwembroek. Als je ze aanklikt, vertelt Jones in voice-over over haar herinneringen en emoties, en de anekdotes en karakteriseringen die eraan kleven. Bij een doos vreemde valuta, bijvoorbeeld, begint ze over haar broers zin voor avontuur; hij reisde al naar Cuba, Thailand en de Mexicaans-Amerikaanse grens voordat hij naar Afghanistan ging. Ook verschijnen er berichten in beeld die broer en zus naar elkaar hebben verzonden. #Don’t forget mother’s day, brother.
Soldier Brother is een van de vijftien projecten die meedingen naar de DocLab Award for Digital Storytelling. Ze kunnen worden bekeken op een batterij computers in De Brakke Grond, thuis op de computer, en de meeste makers klikken ook een keer ‘live’ in een reguliere IDFA-bioscoopzaal een lineaire versie van hun non-lineaire interactieve project aan elkaar.
Er is één Nederlands project dat meedingt naar de DocLab Award: Via PanAm, een iPad-app waarmee de veelbekroonde documentairefotograaf Kadir van Lohuizen verslag doet van zijn reis over Pan-American Highway. Er is een ruimte waar dag in dag uit ‘live’ een installatie wordt gecreëerd en in een menshoog vogelhuisje kun je je stem laten ‘vervogelen’. Maar de grootste attractie van de prikkelende expositie is C.A.P.E., een ‘participatieve virtual reality performance’ gemaakt CREW, een Belgisch collectief van kunstenaars en wetenschappers. Elke bezoeker wordt voorzien van een videobril, een koptelefoon en een lichtafschermend masker, een tracker, een camera en een laptop. Die computeruitrusting geeft de drager een virtueel beeld over 360 graden. Van Brussel welteverstaan.
Met de hulp van een (virtuele) gids in een geel zomerjurkje, steek je een drukke straat over, maak je een wandeling over de markt, en hinkstap je naar de rand van een dak. En overal kun je rondom kijken en het lijkt het alsof je iedere gewenste richting in kunt slaan. Lijkt, want in een minuut of 12 doorloopt iedereen precies hetzelfde parcours.
Veel maakt het niet uit; de combinatie van kunst en wetenschap, van podiumkunst en nieuwe media maakt C.A.P.E. tot een overdonderende, fysieke ervaring. Vandaag Brussel, morgen naar Mars of het carnaval van Rio.
‘Expanding Documentary II’. T/m 27 november in Vlaams Cultuurhuis de Brakke Grond. Tijdens IDFA elke dag geopend vanaf 9.00 uur. Toegang gratis. Via PanAm is beschikbaar in de iTunes Appstore.
