jpekker

Verdampte liefde

Terwijl de zon onbarmhartig schijnt, slenteren een man en een vrouw tussen een verlaten, antieke ruïne aan de Turkse Zuidkust. Hij frutselt aan zijn fototoestel. Zij staat ongeïnteresseerd te gapen. ‘Verveel je je?’, vraagt de man als hun wegen elkaar kruisen. ‘Nee’, luidt het verrassende antwoord van de vrouw. Als de man even later struikelt, zit de vrouw op een afstandje te lachen. Eventjes maar, daarna betrekt haar gezicht weer. Ze verzinkt in gepeins en begint zachtjes te huilen.

De Turkse cineast Nuri Bilge Ceylan maakte naam in het internationale arthouse circuit met Kasaba (1997), Wolken in mei (1999) en vooral met Uzak (2002), die op het festival van Cannes werd bekroond met de Grote Prijs en de acteursprijs. Iklimler (‘seizoenen’), in 2006 in Cannes onderscheiden met de prijs van de internationale filmkritiek, is het volgende pareltje in zijn kleine, rijke oeuvre.

Ceylan speelt zelf de hoofdrol – het is de eerste keer dat hij voor de camera stond. Hij schreef het scenario, produceerde en monteerde de film. Zijn vrouw Ebru is zijn tegenspeelster; zijn vader en moeder zijn ook weer van de partij. Een goede vriendin speelt zijn ex-vriendin, die hij weer opzoekt nadat zijn relatie is stukgelopen. En toch, zo benadrukt Ceylan, is Iklimler niet autobiografisch.

Iklimler roept – ook door de sobere, trage stijl, vol pijnlijke close ups – herinneringen op aan Bergmans Scènes uit een huwelijk. In lange, onbeweeglijke shots vertelt Ceylan het verhaal van een tobbende, eenzame dwingeland en zijn jongere vriendin. De man zegt dat hij wil veranderen, en dat hij denkt dat hij zijn vriendin gelukkig kan maken. Maar beiden weten beter. Hun liefde is verdampt.

Terwijl de seizoenen voorbijgaan (zomer, herfst en winter; in Iklimler ontbreekt de lente), focust Ceylan op kleine voorvallen. De grote, in het oog lopende zaken zijn nooit de ware reden voor een ruzie; het gaat altijd om iets kleins, iets op de achtergrond.

De digitale fotografie is overweldigend, de shots zijn zeer zorgvuldig gekadreerd. Vanaf de openingsscène in de ruïnes is er afstand tussen de man en de vrouw; Ceylan heeft nauwelijks woorden nodig om de verwijdering voelbaar te maken. Het maakt Iklimler tot een even eenvoudige als diepgravende karakterstudie.

Iklimler van Nuri Bilge Ceylan, zaterdag 3 december, 23.40 uur, Nederland 2.