jpekker

Tragikomische zoekplaatjes in duizend-en-een groentinten

In een sobere woonkamer ligt een man te slapen op de bank. In het midden van de kamer staat een Ikea-tafel, rechts aan de grauwe muur hangt een ingelijste afbeelding van Don Quichot en Sancho Panza. De gebloemde gordijnen voor het raam zijn te dun om het licht tegen te houden; het troosteloze uitzicht onttrekken ze ook niet aan het zicht. Op de geluidsband wisselen de penetrante klanken van een voortrazende trein en olijke hoempapamuziek elkaar af.

De man – kalend, hij draagt een grijze broek, een overhemd en een stropdas – schrikt wakker. En richt zich tot de camera, die het tafereel op afstand, onbewogen opneemt. Hij had een nachtmerrie, zegt de man. Hij droomde dat de bommenwerpers eraan kwamen.

You, the Living (Du levande) bestaat uit vijftig van dergelijke, droogkomische tableaus. De titel ontleende Zweedse regisseur Roy Andersson aan Johan Wolfgang von Goethes Romeinse Elegieën: ‘Verheug je dus, levende, in je door liefde verwarmde bed, voordat de ijskoude golf van Lethe, je vluchtende voet verraderlijk omvloeit’.

Sociaal onaangepaste mannen behangen met tatoeages, kantoorklerken, hobbymuzikanten en andere krabbelaars met grote dromen doen halfbakken, dan wel manmoedige pogingen zich door het leven te slaan. ‘Niemand begrijpt me’, klaagt een gezette, alcoholische vrouw in tijgerblouse. ‘Niemand houdt van me.’ ‘Je moet je best doen in het leven. Of het in ieder geval proberen’, antwoordt de man die haar vriend is.

De man die van de bommenwerpers droomde, wordt veroordeeld tot de elektrische stoel, nadat hij zijn truc met een gigantisch tafelkleed heeft zien mislukken, waardoor een kostbaar, eeuwenoud familieservies aan gruzelementen is gegaan. Het vonnis wordt uitgesproken door drie rechters, met ieder een grote pul bier voor zijn neus. ‘Zo is het leven’, zegt de veroordeelde troostend tegen zijn advocaat, die in huilen is uitgebarsten.

De perfectionistische Andersson bouwde alle sets op een na – ook de zogenaamde buitenopnamen – in zijn enorme studio in Stockholm, en leefde zich uit in de details. Tot wanhoop van zijn meest niet-professionele acteurs; aan sommige shots werd maanden gewerkt.

Vijftig tragikomische, schilderachtige zoekplaatjes zijn het resultaat, in duizend-en-een gesatureerde groentinten – als een slecht schoongemaakt aquarium. Een plot is er niet. Andersson snijdt belangrijke onderwerpen aan via triviale gebeurtenissen. Sommige personages keren terug, net als sommige (Laurel en Hardy-achtige) zinnetjes.

De rode draad wordt gevormd door de muziek van ex-Abba Benny Andersson (geen familie), die de melancholische sfeer dan weer versterkt, maar er soms ook lijnrecht tegenin gaat. Aan het apocalyptische einde, waarin de bommenwerpers dan eindelijk boven de stad verschijnen, zorgt die muziek er toch voor dat er een stevige grijns op je gezicht verschijnt.

You, the Living van Roy Andersson, zondag 6 februari, 21:30 uur op Canvas. De Roy Andersson Collection is uitgebracht door Lumière. 4 schijfjes met A Swedish Love Story (1969), Songs From The Second Floor (2000), You, the Living (2007) en de korte films World of Glory (1991) en Something Happened (1987).