Rudi Fuchs over ArtZuid: “Ik heb direct duidelijk gemaakt dat het naar een hoger niveau moest”
Rudi Fuchs selecteerde met zijn vaste kompaan Maarten Bertheux ruim 70 opvallende, monumentale werken van 21 internationaal bekende hedendaagse kunstenaars voor ArtZuid. “Ik heb direct duidelijk gemaakt dat het naar een hoger niveau moest.”
“Waarom hebben we zo vroeg afgesproken?,” vraagt Rudi Fuchs als hij de voordeur van zijn huis in Zuid heeft opengedaan. “Ik ben nog aan het ontbijten. En ik moet mijn pillen nog innemen. Ach, kom binnen. Wil je koffie?”
Fuchs – zwart overhemd, zwart jasje, zwarte broek die met bretels omhoog wordt gehouden – schuifelt door een gang vol prachtkunst naar de keuken, en schenkt koffie in. “Zwart. Melk hebben we niet in dit huis.”
De 73-jarige kunsthistoricus en auteur, die bekend werd als directeur van het Stedelijk Museum en organisator van Documenta 7 te Kassel, is net klaar met de inrichting van de tentoonstelling Arnulf Rainer: Übermaler in het Cobra Museum in Amstelveen en een kleine Rainer-expositie in Galerie Onrust. Daarvoor stelde hij een expositie samen in Baden, Oostenrijk, waar hij werk van Rainer combineerde met dat van Damien Hirst.
En in samenwerking met zijn vaste kompaan Maarten Bertheux heeft hij zojuist ruim 70 opvallende, monumentale werken geselecteerd van 21 internationaal bekende hedendaagse kunstenaars voor ArtZuid. Op het moment van spreken worden de laatste beeldengroepen geplaatst op de 2.5 kilometer lange route langs de Apollolaan, de Minervalaan en de Zuidas.
Waar haalt u de tijd vandaan?
“Ik doe inderdaad veel te veel. Het meeste in het buitenland, dus daar kraait geen haan naar. Dat is niet erg hoor, die haan kraait wel in Oostenrijk of in Italië. Ik heb een grote reputatie in het buitenland. Maar ik ben Nederlander, ik woon in Amsterdam, ik ben hier bezig; ik schrijf iedere week een kunstcolumn voor de Groene, wat ik een effort vind, om een beetje bij te dragen aan het discours…”
En toch dacht u: ik kan ook nog wel even een beeldententoonstelling samenstellen?
“Het is puur toeval. Of beter: noodlot. Begin vorig jaar kwam ik Cintha van Heeswijck, de initiatiefnemer en directeur van ArtZuid, tegen in de tram. Toen vroeg ze of ik het niet een keer wilde doen. Waarom niet, antwoordde ik. Ik woon hier in de buurt, ik dacht: dat is gezellig. Het is een lokaal gebeuren, een buurtgebeuren.”
Meent u dat nou? ArtZuid overstijgt toch wel het lokale?
“Nu wel. Maar het was altijd een potpourri. Er stond altijd maar één beeld van een kunstenaar, dan krijg je vanzelf een vreemd mengsel. Tutti Frutti. En het stond ook nooit goed: een beeld een boom, een beeld een boom, dat. Gek genoeg maakt het weinig uit; de mensen komen er toch wel op af. Het is vooral heel populair bij kinderen.”
Maar u wilde het anders doen?
“Ik heb direct duidelijk gemaakt dat het naar een hoger niveau moest. In een gesprek met een groepje getrouwen van OudZuid heb ik gezegd dat we voor een ander soort van kunstenaars moesten kiezen en dat we het anders moesten indelen. Ik heb er meteen bij gezegd dat dat meer geld kost, als ik de mensen zou gaan vragen die ik wilde gaan vragen. Dat hebben ze opgelost.”
Hoe bent u te werk gegaan?
“Alle beelden die er nu staan zijn door mij en Maarten gekozen. Ons uitgangspunt was dat we meer beelden van minder kunstenaars wilden. En ik had vanaf het begin af aan een beeld in mijn hoofd: het moesten grote, statige beelden zijn. Zo kwam ik uit op de 21 kunstenaars die er nu zijn. Alleen Damien Hirst heeft zich teruggetrokken, het paste niet in zijn schema en hij wilde het niet overlaten aan zijn assistent. Achteraf is het niet slecht dat hij niet meedoet. Ik heb ook niet aangedrongen. Als hij er bij was geweest, krijg je een heel ander soort aandacht, dan was er een ster bij. Het moet een beetje democratisch, ik wilde ze allemaal gelijkelijk behandelen.”
Fuchs koos beelden van kunstenaars met wie hij al vaker werkte, zoals Georg Baselitz, A.R. Penck, Markus Lüpertz, Thomas Schütte, Jaume Plensa, Tony Cragg, Mimmo Paladino en Klaas Gubbels. Van de meeste kreeg hij het gewenste aantal, van een paar slechts één. Zo staat er bijvoorbeeld één grote Baselitz,. “Ik had er drie gevraagd, maar hij vond dat die andere twee niet geschikt waren voor buiten. Dat begreep ik wel toen hij het me uitlegde. Ze zijn wel van brons, maar ze staan het beste binnen. Ze zijn ook letterlijk handgemaakt. Ik was op zoek naar grote beelden, die elkaar moeten verdragen en een zeker soort van samenhang hebben. Het is een openbaar park, dus het moet mooi zijn. Ik heb van het begin af aan gezegd: het moet gewoon mooi zijn. Mooi is een beetje suspect tegenwoordig, het moet kritisch zijn, of ecologisch, maar ik vond dat het gewoon bloedmooi moest zijn. We zijn nu bijna klaar en ik moet zeggen: het dreigt inderdaad bloedmooi te worden. Ik ben redelijk tevreden.”
Dan kijkt hij op. “Het beste is dat we even gaan kijken, dan kun je het zelf beoordelen”, zegt Fuchs. “Kom, we gaan.” Hij doet zijn jas aan en gaat voor, richting de Apollolaan. “Kijk”, zegt hij dan. “Dat beeld daar is van Tony Craigg.” Bij het enorme beeld van Craigg aangekomen, wijst hij in de verte. “Ik heb ook gekeken hoe ze dat in de Oudheid deden, met de beelden van goden en keizers op pleinen en assen. Die stonden altijd op zuilen, zodat de mensen ze goed konden zien. In eerdere edities waren er ook altijd veel verticale beelden. Die hebben een beetje hetzelfde effect als die stalen platen die er nu nog liggen opdat de hijskraan het gras niet zou beschadigen. Die roestvrijstalen platen daar, dat zou zo een beeld van Carl Andre kunnen zijn?”
Fuchs wijst naar de kop van de Apollolaan. “Daar kom een beeld van Gubbels: een rode theepot, die werkt als een vlag. Dat is een heel duidelijk signaal, waarmee ik als het ware het beginpunt markeer.” Dan wijst hij in de andere richting. “Als je bij een beeld staat, moet je het volgende al zien. Ik ben lang bezig geweest met de plaatsing. Je zou het niet zeggen, maar dat luistert heel nauw. Want er is veel troep in de openbare ruimte, en er staan veel bomen. Bomen zijn onverslaanbaar, elke boom is mooier dan het beeld dat je ernaast zet.”
“De beelden hebben ruimte nodig, dus het moesten er niet teveel zijn. En ik vind dat het eruit moet zien alsof het er altijd al gestaan heeft. Een tentoonstelling van beelden is eigenlijk een beetje een anomalie, hè. Een schilderij in een museum zou vaak evengoed aan de muur in een belendende zaal kunnen hangen. Maar beelden hebben een grotere vastigheid, ze hebben letterlijk meer gewicht. Als je ziet welke inspanningen je je moet getroosten om die beelden op de juiste plek te krijgen – er moet beton in de grond worden gegoten, ze worden op hun plek getakeld met enorme kranen – dan moet je je kunnen afvragen waarom je ze eigenlijk nog zou weghalen.”
Hij wist op nog meer werken, op de contouren en op de schakering. “Dat staat natuurlijk niet voor niets zo”, zegt Fuchs bij een enorm aluminium paard van de Italiaan Mimmo Paladino. “Als het in het midden van het gras had gestaan was het een blokkade geweest, een barrière. Maarten en ik hebben lang gediscussieerd welke kant hij op moest kijken. Ik vind het wel mooi dat-ie nu een beetje onder de bomen staat. En elk beeld laat ruimt over om eraan voorbij te gaan. Ze hebben ruimte nodig, maar ze moeten elkaar ook niet helemaal loslaten. In de verte moet je alweer het volgende beeld zien… Die enorme stenen zijn van Ulrick Rückriem, de Königsgräber. Ik vind ze ontroerend mooi.
Zo gaat Fuchs voor, van beeld naar beeld: “Ik ken de plek natuurlijk goed omdat ik hier woon, en ik heb er heel goed over nagedacht. Maar dit is ook het enige dat ik echt kan. Het is mise-en-scène. Eigenlijk ben ik een gemankeerd regisseur.”
ArtZuid 2015: Internationale sculptuurroute langs de Apollolaan, Minervalaan en Zuidas van 22/5 t/m 22/9 (Gratis toegang). Prinses Beatrix verricht vrijdagavond 22/5 om 10.30 uur de officiële opening. Een routekaart en de catalogus zijn verkrijgbaar in het infopaviljoen, Minervalaan 1. Er zijn dagelijks rondleidingen door kunsthistorici.
