Rollercoaster – Het Beeld in de 21e Eeuw
Oktober 2011 kreeg ik een mail van het MOTI uit Breda, het Museum of the Image (voorheen Graphic Design Museum), uit naam van gastcurator Joost Zwagerman: of ik – en met mij 115 andere ‘prominente Nederlanders uit de cultuurwereld’ – wilde meewerken aan een tentoonstelling over ‘het beeld in de 21 eeuw’. Eén beeld uit de 21e eeuw moest een ieder van ons selecteren; een beeld dat kenmerkend, fascinerend of veelzeggend is voor deze tijd, die wordt gekenmerkt door “een rollercoaster-achtige beeldcultuur” en “een tsunami aan beelden”. “Het kán gaan om een beeld dat model kan staan voor de tijd waarin we leven, maar het beeld van uw keuze kan en mag ook verband houden met uw persoonlijk leven of uw vakgebied”, aldus Zwagerman. Dat wilde ik natuurlijk wel, en na enig wikken en wegen koos ik voor het Obama-affiche van de Amerikaanse straatkunstenaar Shepard Fairey.
Begin 2008 verkocht de Amerikaanse straatkunstenaar Shepard Fairey 350 zelfgemaakte, popart-achtige poster van de Democratische presidentskandidaat Barack Obama binnen een mum van tijd voor 45 euro per stuk. De actie en de posters konden op zoveel bijval rekenen dat Obama’s campagneteam Fairey direct vroeg of ze het beeld mochten gebruiken in de officiële campagne.
De pay-off werd veranderd van ‘PROGRESS’ in ‘HOPE’. De rest is, zoals dat heet, geschiedenis: Obama won de verkiezingen, de poster kreeg een iconische status, Fairey won de Brit Insurance’s Design of the Year-award. De National Portrait Gallery in Washington nam de poster op in haar collectie, Time Magazine zette een variant op de cover van de Person of the Year–editie. En Fairey werd nog gedagvaard door het persbureau AP en fotograaf Mannie Garcia, omdat hij geen toestemming had gevraagd voor het gebruik van de Che Guevara-achtige Obama-foto.
De zaak werd geschikt, het beeld kwam terecht op miljoenen stickers, buttons, posters, briefkaarten, T-shirts en mokken. En het werd veelvuldig gekopieerd en geparodieerd. Op filmaffiches en tijdschriftcovers; door kunstenaars, fotografen, vormgevers en cartoonisten. Met andere teksten en/of andere personen. Als er een nieuwe machthebber op het paard was gehesen of juist was afgeserveerd; de poster staat zowel voor hoop als teleurstelling.
Er kwamen een App (‘Yes We Can’) en een website (www.obamicon.me) waarmee een foto kan worden omgezet in een illustratie is de kleuren rood, beige, en licht- en donkerblauw. Obama’s tegenstrever John McCain kreeg de Obama-behandeling (‘NOPE’), net als zangeres Amy Whitehouse (‘DOPE’), de Paus (‘POPE’), Mad’s Alfred E. Neuman (‘HOPELESS’) en Moammar Gaddafi (eveneens ‘HOPELESS’). Claudia de Breij gebruikte het beeld voor haar bekroonde theatervoorstelling Hete vrede.
Het is van de straat én museaal, goedkoop én commercieel, politiek én universeel. Shepard Fairey’s Obama-poster is een soort duizenddingendoekje.
Op de tentoonstelling zijn ook zogenaamde ‘tegenbeelden’ te zien, beelden die een gesprek aangaan met de gekozen beelden, waaronder een groot aantal van Shepard Fairey’s Obama. Logisch; de verzameling neemt nog iedere dag toe.
Ook Katja Schuurman, Peter Vandermeersch, Dries van Agt, Jan Mulder, Rudi Fuchs, Hans Aarsman en Albert Verlinde selecteerden hun beeld van de 21ste eeuw en voorzagen het van een toelichting.
De beelden zijn zeer divers, van snapshots tot doorwrochte kunstwerken, en lopen dwars door alle media. Maar drie prominente Nederlanders uit de cultuurwereld (Dat is wat anders dan ‘Bekende Nederlanders’ legde Zwagerman uit op de perspresentatie; het gaat om mensen die excelleren in hun vakgebied), Freek de Jonge, Frits Gierstberg en Menno Lievers, kozen hetzelfde iconische beeld: de foto van Richard Drew van de man die van het dak van het brandende World Trade Center is gesprongen, en ondersteboven, bijna ontspannen naast de noordelijke toren hangt…
Rollercoaster – Het Beeld in de 21e Eeuw. T/m 2 september in MOTI Breda.
