Rechtbanktekening van Chris Roodbeen tonen veel meer dan de camera kan vastleggen
‘Getuige Johan Cruyff’ staat er enigszins ten overvloede met potlood onder de treffende tekening gekrabbeld – met een y. Het is 28 februari 1983, ook toen al wist iedereen hoe Cruijff eruitzag. Maar omdat verdachten nu eenmaal niet herkenbaar in beeld mogen worden gebracht met foto- en filmcamera’s, werd rechtbanktekenaar Chris Roodbeen er weer eens op uitgestuurd.
Met oog voor detail tekende hij Johan Cruijff en profil, met twee vingers in de lucht de eed afleggend. Naast hem zit ‘getuige Jan Rab, bondscoach/trainer’, aan de andere kant ‘getuige Danielle Poveda’. De drie waren door mr. Max Moszkowicz opgeroepen, op de vijfde dag van het proces tegen de 41-jarige voormalige hoofdboekhouder John U. van het Dordtse oliebedrijf Frisol.
U. werd ervan verdacht enorme bedragen te hebben verduisterd. Cruijff verklaarde voor de rechtbank van Dordrecht dat hij tussen de 15.000 en 20.000 gulden van hem had ontvangen voor drie wedstrijden waaraan hij als gastspeler meedeed voor FC Dordrecht.
In de Kunsthal in Rotterdam is nu een kleine, fijne expositie met meer dan 150 rechtbanktekeningen van Chris Roodbeen (Rotterdam, 1930), die nog altijd actief is voor De Telegraaf. Ze liggen onder glas, op A3-formaat, dus niet als ‘tweekolommer’ weggestopt tussen de tekst, min of meer chronologisch. Op de oudste in zwart-wit zijn potloodlijntjes en verschillende lagen papier zichtbaar; in zijn beginjaren had Roodbeen altijd een potje lijm en een schaar bij zich en knipte en plakte hij onderdelen van zijn tekeningen aan elkaar.
Tegenwoordig staan er detectiepoortjes bij alle rechtbanken en mag hij zijn schaartje niet meer meenemen. Nog altijd schetst hij in de rechtbank, het in de inkt zetten en inkleuren van zijn tekeningen doet Roodbeen thuis. Het eindresultaat mailt hij vervolgens naar de redactie.
De Kunsthal toont een interessante selectie van beroemde dan wel beruchte zaken en mensen. Van Hans Janmaat, ‘zigeunerkoning’ Koko Petalo en ‘meesteroplichter’ Heer Olivier tot ‘meesterkraker’ Aage M., de zwarte weduwe Rost van Tonningen, Ronnie Tober, Ferdi E., Samir A. en Jos van Rey. Van de waxinelichtjeshoudergooier, de ‘engel des doods’ Lucia de B. en Willem Holleeder tot de kopschoppers, Geert Wilders, jihadverdachten, Joris Demmink, Badr Hari, verdachte babymoordenaars en nog een keer Willem Holleeder, maar dan met een andere advocaat.
De meeste tekeningen laten meer zien dan welke camera dan ook vast kan leggen. Waar een goede foto een kenmerkende momentopname is, schetst een goede tekenaar als Roodbeen ook een beeld van het proces, de duur en het verloop ervan. Vanzelfsprekend wordt hij geacht dit vanuit een neutraal standpunt te doen, maar dat blijkt op de keper beschouwd schier onmogelijk: de houding van de geportretteerden spreekt boekdelen, fascisten kijken boos.
Met zwierige hand schetst Roodbeen verdachten die op hun hoede zijn, ongerust of bang; rechters die wikken en wegen, overleggen en duiden. Soms een tikje karikaturaal, als details zich lenen om uitvergroot te worden, zal Roodbeen het zeker niet laten. ‘Elke keer als u mij hebt getekend, word ik gebeld door een oudtante die zegt: ‘Theo, jongen, eet je wel genoeg?’ zou advocaat Theo Hiddema eens tegen Roodbeen hebben gezegd.
Roodbeen ziet zijn rechtbanktekeningen als ‘functionele berichtgeving’, niet als autonome kunstwerken. ‘De dag erna pak je er de vis mee in.’ Er zitten echter heel kunstige tussen. Zijn tekening van ‘zweetvoeter Teunis T.’ had zo een cartoon van Peter van Straaten kunnen zijn: een kolossale man met een zwarte baard zit onderuitgezakt, zijn schoenen onder zijn stoel. Bij de tekening staat dat de politierechter T. gelastte om zijn schoenen aan te trekken, waarop de verdachte de rechter wraakte. ‘Zitting verdaagd.’
Uit het leven getekend – Rechtbanktekeningen van Chris Roodbeen. T/m 26 februari in de Kunsthal, Rotterdam.
