Op zoek naar houvast
Veertien jaar was Marie Antoinette, de dochter van de Oostenrijkse keizerin Maria Teresa, toen zij op 14 mei 1770 voor het eerst haar echtgenoot Louis Auguste ontmoette, de 15-jarige erfprins van Frankrijk. Volgens de verhalen voldeed Marie Antoinette aan de verwachtingen van de Franse koninklijke familie. Alleen haar boezem was minder vol dan Koning Louis XV, de grootvader van Louis Auguste, had gehoopt – borsten waren het eerste waar hij altijd naar keek.
Door de plotse dood van zijn vader kwam Louis XVI al snel op de troon terecht en mocht Marie Antoinette zich koningin van Frankrijk noemen; haar spilzucht zou volgens vele geschiedschrijvers vervolgens de val van het Franse koningshuis hebben ingeluid. Terwijl het volk zwoegde om de belastingen op te brengen, zou zij een diamanten collier van een miljoen hebben gekocht voor haar lievelingsgeitje. ‘Heeft het volk geen brood? Dan eten ze toch cake’, zijn de beruchtste woorden die haar worden toegeschreven.
Sofia Coppola’s Marie Antoinette is de zoveelste in een lange reeks Marie Antoinette-films – met en zonder streepje, voor de bioscoop en voor televisie, van heel los tot uiterst secuur. Van Irma Achtens Marie Antoinette is niet dood (1995) met Antje de Boeck in de hoofdrol tot Marie-Antoinette, reine d’un seul amour (1989) met Emmanuelle Béart als Marie-Antoinette.
Coppola maakte geen politieke film; zij is voor alles geïnteresseerd in de figuur van Marie Antoinette. In haar emoties en in haar privé-wereld. In achterklap en gegiechel. In een wereld van hypocrisie en glamour.
Als uitgangspunt diende de omstreden biografie Marie Antoinette: a Journey van Antonia Fraser, waarin Marie, anders dan in de meeste andere boeken over haar leven, de slachtofferrol krijgt toebedeeld. Coppola permitteert zich alle vrijheid: haar Marie Antoinette zit boordevol anachronismen. Er wordt een enkele keer op het klavecimbel gespeeld, maar verder klinkt op de soundtrack vooral jaren tachtig muziek (The Cure, Bow Wow Wow, Siouxsie and the Banshees, New Order, Adam and the Ants) en techno (Aphex Twin, Air). De felroze begintitels zijn geïnspireerd op de elpeehoes van Never mind the bollocks van The Sex Pistols.
Marie Antoinette mag in de vorm doen denken aan Baz Luhrmanns Romeo + Juliet, hij sluit ook naadloos aan in het kleine, fijne oeuvre van Sofia Coppola. Net als in The Virgin Suicides (1999) en in Lost in Translation (2003) draait het in Marie Antoinette om een jonge vrouw op zoek naar houvast in het leven.
Marie Antoinette is een meisje dat bittere tranen huilt omdat ze haar mopshond niet mag meenemen naar het Franse hof, dat een vlek maakt als ze de huwelijksakte ondertekent, en dat maar niet kan wennen aan de etiquette en de verveling die het leven aan het hof kenmerken. ‘Dit is belachelijk’, zegt ze nadat haar weer nieuwe regels zijn uitgelegd. ‘Dit is Versailles’, luidt het afgemeten antwoord van gravin de Noailles.
Marie Antoinette is speels, lief en aanhankelijk. Van politiek heeft ze geen idee, laat staan van diplomatie en intriges. Als haar raadsman haar rapport uitbrengt over de inval in Polen, vraagt zij of hij haar mouw met of zonder ruches leuker vindt. Haar man ziet haar niet staan; de passies van de koning zijn de jacht en sloten – in alle vormen en maten.
Kirsten Dunst, die eerder de hoofdrol speelde in The Virgin Suicides, is perfect gecast als de prinses die langzaam van een naïef meisje in een plichtbewuste moeder verandert. Jason Schwartzman is leuk als de onverschillige, kinderlijke koning. Maar de grootste troeven van Marie Antoinette, deels opgenomen in het Paleis van Versailles, zijn het camerawerk en de art direction. De pruiken en kapsels. De jurken en décolletés. De tafels vol feestmalen. De bonbons en de taartjes. De stapels champagneglazen en de pioenen, rozen, ranonkels of reukerwten (afkomstig van de veiling in Aalsmeer). Marie Antoinette is een feest voor het oog.
Marie Antoinette van Sofia Coppola. woensdag 24/4, 20.30 uur, RTL8.
