Onvoorstelbare vriendschap
Nadat de rolluiken voor de ramen zijn opgehaald, zoomt de camera in op het portret van een mooie jonge vrouw, dat hangt in een appartement in oneindig veel bruintinten. “Dit is mijn grootmoeder Gerda,” zegt een mannenstem in voice-over. “Ze is vorige maand overleden. Sindsdien is hier niemand meer geweest; alles staat er nog precies zo bij als toen. We staan voor een zware taak: wat mag blijven en wat moet er weg.”
Zo begint The Flat, de tweede documentaire van de Israëlische filmmaker Arnon Goldfinger (1963): als een registratie van een opruimklus. Van een gigantische opruimklus: het heeft er alle schijn van dat zijn 98-jarige grootmoeder Gerda Tuchler nooit iets heeft weggegooid in de 70 jaar dat ze in het appartement in Tel Aviv heeft gewoond. Er zijn kasten vol schoenen en kleding, laden vol handschoenen en sierraden, de boekenkasten staan vol Duitse boeken.
Dan stuit Arnon Goldfinger tussen de paperassen van zijn al vele jaren eerder overleden grootvader Kurt Tuchler op nazipropaganda. Enig speurwerk leert hem vervolgens dat Kurt en Gerda in 1933 samen met de SS-officier Leopold von Mildenstein een reis van Duitsland naar Palestina hebben gemaakt. Nog meer speurwerk leert dat Von Mildenstein Adolf Eichmann zijn baan gaf, op goede voet stond met Goering en Goebbels, en dat hij tijdens de Processen van Neurenberg door Eichmann werd aangewezen als hoofdverantwoordelijke voor het masterplan om alle Joden uit Duitsland te deporteren.
Ook Arnon Goldfingers overgrootmoeder werd vermoord tijdens de Tweede Wereldoorlog. Desalniettemin, zo constateert hij tot zijn grote verbijstering, hebben zijn grootouders na de oorlog de banden met Von Mildenstein en zijn vrouw weer aangehaald. Fotoboeken vol gezellige vakantiekiekjes zijn het onweerlegbare bewijs van de onvoorstelbare vriendschap.
Samen met zijn moeder – die zegt van niks te weten en het verleden liever zou willen laten rusten – reist Goldfinger naar Duitsland, om uit te zoeken wat de reden van de vriendschap geweest kan zijn. De reis is voor beiden louterend. “Het was óók een kans om haar manier van denken te leren begrijpen, haar psychologie,” aldus Goldfinger in meerdere interviews.
The Flat van Arnon Goldfinger, die al met veel succes vertoond is op festivals over de hele wereld, wordt vanaf 27/4 zeven keer uitgezonden op Holland Doc 24, als onderdeel van ‘Door dik en dun’, een themaprogramma met documentaires over vriendschap. Deze recensie is geschreven voor De Vriend, een eenmalige uitgave van Castrum Peregrini.
