Ontdekkingstocht in stereo
“We lopen naast elkaar door een wijk, een meter of twee van elkaar af, met onze camera’s op de borst. We kijken om ons heen en naar elkaar. Dan zegt de een: die vrouw daar, met die gele jas. En dan maken we allebei een foto. Onze camera’s zijn niet gesynchroniseerd. Wij zelf wel op een bepaalde manier…”
Thijs groot Wassink en Ruben Lundgren vormen samen het succesvolle fotografenduo WassinkLundgren. In 2009 en 2010 zwierven ze samen twee maanden door de verschillende buurten van Tokyo, met het fraaie fotoboek TokyoTokyo als resultaat. Het werk is nu te zien in galerie Van Zoetendaal en op Art Rotterdam.
Op het eerste gezicht willekeurige passanten worden op vrijwel hetzelfde moment van twee kanten, uit de losse pols vastgelegd. Dus zie je op de coverfoto een politieagent een zoekend, oud vrouwtje de weg wijzen naar rechts, terwijl hij op de vanuit een andere hoek genomen foto op de achterzijde naar links lijkt te wijzen. De foto is van dichterbij genomen; het gezicht van de agent is half verscholen achter zijn arm. “… a series of diptychs in which the mythical ‘decisive moment’ of traditional documentary photography is lampooned”, staat er niet voor niets op het zachtroze bandje om het fotoboek.
Het effect van de “stereofotografie” is niet alleen grappig, het levert ook interessante inzichten op over standpunt en kadrering. Groot Wassink: “We hebben geen vaste plek. Soms Loopt Ruben aan de linkerkant, dan weer aan de rechterkant. Gaandeweg ontdekten we namelijk dat van rechts fotograferen moeilijker is, dus zijn we het maar gaan afwisselen. Je kunt het wel zien hoor, sommige foto’s hebben een wat hoger standpunt. Dan is het duidelijk, toch?” Met een lach: “Die zijn dus van mij.” [Lundgren is een stuk langer].
Het fotoboek is schitterend vormgegeven door Kummer en Herrman. Het bevat veel kleine fotootjes, twee aan twee, en een aantal beeldvullende afbeeldingen, die ervoor zorgen dat het niet té monotoon wordt. “We hebben van alles geprobeerd, óók twee verschillende boeken: een met alle linkerfoto’s en een met alle rechterfoto’s. Dat was wel spannend, maar we hadden ook het idee dat je door het concept het zicht op de foto’s een beetje verloor.”
Uiteindelijk kozen groot Wassink en Lundgren ervoor “alles” in hun boek op te nemen, zowel de topfoto’s als de mislukkingen waarop de een het object heeft gemist of maar half heeft gefotografeerd. “Eerst vonden we dat als we twee foto’s naast elkaar plaatsten ze allebei ‘goed’ moesten zijn. Maar dat idee hebben we losgelaten. Ik vind niet elke foto supermooi, soms zie je zelfs een duidelijke fout, of iets dat we eerst als een fout hadden aangemerkt. Dat is juist interessant. Het gaat om het totaalbeeld; om het ontdekken van een stad. Het boek gaat niet alleen over de stad en zijn inwoners, maar vooral over fotografie. Daarom wordt ook in de vorm wordt naar de fotografie verwezen. Het is straatfotografie, maar met een twist.”
Daarin vinden ze elkaar, meent groot Wassink; beiden zien een foto niet per se als het heilige eindresultaat. “We kunnen allebei wel een goeie foto maken, maar daar is het ons niet om te doen. Het gaat ons om de ontwikkeling van ideeën, om de ontwikkeling van het totaalwerk. Soms fotografeert een van ons iets, kijkt de ander ernaar en gaat die ermee aan de haal. Prima. Als ik in een galerie een foto zie hangen, kijk ik al snel ook naar alles eromheen: de lijst, de muur en de vloer. Dat heeft Ruben ook. Dat herkennen we in elkaar. Een boek is niet alleen een drager van foto’s, maar een werk op zichzelf.”
Dat was al zo met een van hun eerste fotoboekjes, WassinkLundgren is still searching, gemaakt in Shanghai in een week tijd. “Het moeilijkste was het maken van een selectie; het kost nu eenmaal tijd om alles een beetje te laten bezinken. Dus besloten we al onze foto’s maar in het boekje op te namen. En als we er dan een weggaven, scheurden we de foto’s eruit die ons niet bevielen. Op die manier ontstonden er allemaal verschillende boekjes. Toen het van de pers rolde, vonden we het allemaal nog geweldig, dus de drukkers hebben een complete versie. Maar naarmate ik meer afstand nam, werden de boekjes die ik uitdeelde dunner. De omvang was ook afhankelijk van mijn gemoedstoestand; als ik het even helemaal niet zag zitten, kon het gebeuren dat er maar één foto in zat. We scheurden boekjes op maat. Eigenlijk was het meer een performance dan een boek.”
Van hun recentere boek Portfolio bestaan ook bijna alleen maar unieke exemplaren. WassinkLundgren had behoefte aan een portfolio die doorlopend geactualiseerd kan worden. Die maakten ze in de vorm van een Blurb-boek, met behulp van gratis te downloaden software (zoals die ook op de site van de Hema en Apple is te vinden. Maar waar het stramien normaal verborgen blijft, zijn bij WassinkLundgren de kaders en tekstvakken juist aangezet). “We wilden de nadruk leggen op de beperkingen van de structuur door hem bloot te leggen. En telkens wanneer we nu weer een nieuw werk hebben gemaakt, voegen we het toe en laten we een nieuwe set boeken printen. An unlimited amount of limited edition books, als het ware.”
Thijs groot Wassink (1981; op de foto) en Ruben Lundgren (1983) studeerden in juni 2005 af aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht. Met afzonderlijke projecten. “We hebben er van tevoren veel samen over gesproken, maar we hebben onze foto’s op verschillende plekken, alleen gemaakt. We kregen natuurlijk ook afzonderlijke cijfers, hoewel we voor onze beoordeling alles op een hoop gegooid. Zo gaat dat nu eenmaal op school. Rubens beoordeling was beter, maar dat deed er niet toe. Het was belangrijker dat we wisten hoe we verder wilden samenwerken.”
Ze werkten al snel voor Volkskrant Magazine en NRC Next, toch besloten ze na twee jaar hun vleugels uit te slaan. Lundgren vertrok naar Beijing, groot Wassink vestigde zich in Londen, beiden voor een master opleiding beeldende kunst. “Toen we op een gegeven moment in New York waren voor een tentoonstelling, hadden we gepland om aan een nieuwe serie te werken: als we nu eens tien minuten na elkaar door dezelfde straat zouden lopen, als test, wat zouden we dan allebei fotograferen? Het werkte niet echt. Later in Londen hebben we het nog een keer geprobeerd, maar dan naast elkaar. We kletsen wat, en opeens fotografeerden we allebei hetzelfde hondje. En toen we op elkaars scherm keken zagen we dat er iets gebeurde, dat het visueel werkte. Zo ontstaat zoiets. Ons werk bestaat uit spelen met ideëen en beelden, maar ze moeten ons wel iets brengen.”
Het heeft vijf jaar geduurd, toch is volgens groot Wassink TokyoTokyo eigenlijk de meest voor de hand liggende manier van samenwerken tussen twee fotografen. “Het voelde logisch om twee camera’s te gebruiken, maar ik snap wel waarom we het niet eerder op deze manier hebben gedaan. Ik denk dat we in eerste instantie vooral wilden bewijzen dat we samen een foto konden maken. Misschien waren we ook wel bang dat iemand zou zeggen dat hij een foto van de ander mooier vindt… Ik denk overigens niet dat we er toen uit hadden kunnen halen wat we er nu uithalen. Daarbij komt dat dit project nu ook relevanter is geworden. Beeldvorming is nu een veel belangrijker issue. Tokio stond al in ons geheugen gegrift zonder dat we er een stap hadden gezet. Wij wilden zelf checken wat er klopt van het beeld dat wij door de media hadden gekregen. Dat kan nog op heel veel plaatsen. Het gaat ons om de stad, hoe een stad werkt, niet alleen om Azië. Over tien jaar vraagt niemand maar naar onze fascinatie voor het verre oosten, dan zijn we ook op veel andere plekken geweest. We moeten gewoon nog heel erg veel doen.”
Over een einde aan de samenwerking wenst groot Wassink dan ook niet na te denken. “Als je gaat trouwen, ga je dan ooit scheiden? Ik weet het niet. Ik vind het ook niet interessant; ben te pragmatisch om me daarmee bezig te houden. We beleven nog heel veel lol aan de samenwerking en hebben er beiden profijt van. En geen van ons heeft zo’n groot ego dat-ie vindt dat zijn deel van de naam vetgedrukt moet worden ofzo. We gaan door met het maken van dingen die we mooi en interessant vinden, met het creëren van een beeld dat iets zegt over beeld en over deze tijd. Of we daarin slagen? Dat weten we pas over een jaar of tien, twintig.”
In galerie Van Zoetendaal zijn t/m 15 maart op afspraak foto’s te zien gemaakt in de wijk Tsukiji. www.vanzoetendaal.nl. Op Art Rotterdam is van 10 t/m 13 februari ook werk uit andere wijken te zien en uit de eerdere serie Empty Bottles. Het fotoboek TokyoTokyo is te bestellen op www.wassinklundgren.com en kost 32 euro.
