jpekker

Niks beginnen tegen Ome Jan, anders kun je de rest van je leven je gehaktbal door een rietje naar binnen werken

In 2000 maakte het Paarse kabinet werk van de deregulering van de Amsterdamse taximarkt. Het doel was meer concurrentie, lagere prijzen en een betere dienstverlening. Het resultaat was een taxioorlog, waarin chauffeurs van de voormalige monopolist Taxi Centrale Amsterdam (TCA) en nieuwkomer TaxiDirect elkaar op leven en dood beconcurreerden. Chauffeurs werden klemgereden en afgetuigd, op het Rembrandtplein vond een veldslag plaats.

Nachtrit speelt zich af tijdens de Amsterdamse taxioorlog. Maar scenarioschrijver Franky Ribbens en regisseur Dana Nechushtan, die voor de televisiefilm Offers ook al de rafelranden van de maatschappij opzocht, stond geen verslag voor ogen. Nachtrit is een indringend, sociaal geëngageerd portret van een kleine man die het slachtoffer wordt van het schimmige spel tussen boeven in maatkostuums, de politie en de politiek.

Taxichauffeur Dennis van der Horst (Frank Lammers) droomt ervan samen met zijn paar jaar jongere broer Marco (Fedja van Huêt) een limousineservice te beginnen. Die droom lijkt werkelijkheid te worden als het Dennis na veel gezeur lukt een eigen taxivergunning te kopen. De oude Chevrolet Caprice wordt ingeruild voor een fonkelnieuwe Mercedes E-klasse; de klamme sweater voor een pak en een das.

Dan wordt de nieuwe taxiwet ingevoerd en is zijn dure vergunning niets meer waard. Dennis blijft zitten met een enorme schuld, bij types die geen schulden laten openstaan. Op zoek naar een uitweg raakt hij verstrikt in een web van intimidatie en intriges.

Het camerawerk van Bert Pot en de art direction van Minka Mooren maken dat de dreiging voortdurend voelbaar is in Nachtrit. Het is altijd donker in Amsterdam; de stad baadt in een koud, blauw licht. De pittoreske trapgeveltjes en fotogenieke grachten ontbreken; het beeld wordt gedomineerd door vuilniszakken, dichte rolluiken, opgebroken wegen en achterstandsbuurten met dichtgetimmerde deuren en ramen.

De subcultuur is goed getroffen, met dank aan echte chauffeurs in bijrollen en Henk Poort als Ome Jan, de baas van Motax (in Nachtrit heet de concurrent NTC. ‘Of NSB of hoe die kakkerlakken ook heten’) die leuk is met de kleinkinderen en gul voor het goede doel, en tegelijk ook over lijken gaat. Twee kooivechters zorgen ervoor dat niemand iets tegen Ome Jan durft te beginnen. ‘Dan kun je de rest van je leven je gehaktbal door een rietje naar binnen werken.’

Nechushtan haalt het beste naar boven in de hele cast. Lammers – met zijn hoofd tussen zijn schouders en een steeds diepere frons – overtuigt als de binnenvetter Dennis; Van Huêt is minstens zo goed als het kleine, net iets verstandiger broertje. De band tussen de twee wordt duidelijk in losse, korte scènes, met een paar gebaren en oogopslagen en halve zinnetjes. ‘Het duurt nog even’, liegt Dennis tegen Marco als de vergunning waarvan hij dagdroomt naar een ‘kutmarokkaan’ gaat. ‘Formaliteiten. Dingen enzo.’

Op het Nederlands Film Festival werden Lammers (die de rol pas kreeg nadat Daniël Boissevain er voor koos Herman Brood te spelen in Wild Romance) en Van Huêt bekroond als Beste Acteur en Beste Bijrolacteur. Maar de grootste troef, Peggy Jane de Schepper, bleef achter met lege handen. De Schepper, eerder te zien in soaps en series als GTST, Westenwind en Costa, is overrompelend als Elize, een volks meisje dat heen en weer wordt geslingerd tussen de twee broers. Helemaal zonder maniertjes of een aangezet Amsterdams accent.