Maurizio Cattelan: bed in Rotterdam, insluiper in Parijs, wc in New York
Mr Boijmans, zoals Maurizio Cattelan het guitige beeld van zichzelf heeft gedoopt, is tijdelijk op reis. Op het gat in de vloer van Museum Boijmans Van Beuningen staat nu een bed met twee evenbeelden van de Italiaanse kunstenaar.
Het is een vreemde gewaarwording: in zaal 19 van het Rotterdamse Museum Boijmans Van Beuningen, waar normaal gesproken het evenbeeld van de Italiaanse kunstenaar Maurizio Cattelan zijn hoofd nieuwsgierig door de museumvloer steekt, staat een bed. Meer precies: op het gat in de grond staat een twijfelaar waarin twee (ietwat verkleinde) evenbeelden van Cattelan liggen, gebroederlijk naast elkaar. In donkerblauw pak. Ze liggen op, niet onder, de strakgetrokken lakens. En ze kijken net zo nieuwsgierig naar de negentiende-eeuwse schilderijen als hun evenbeeld deed.
Het is een tijdelijke noodgreep. Mr Boijmans, zoals Cattelan hem zelf heeft gedoopt, is op verzoek van de kunstenaar tijdelijk verkast naar het Monnaie de Paris, een paleis dat dienst doet als tentoonstellingsruimte, in het zesde arrondissement. Deze week is hij er nog te zien; speciaal voor het mannetje is een gat in de vloer gemaakt zodat hij zijn carrière als inbreker kan voortzetten op deze toepasselijke plek: hoewel de functie vooral museaal is, produceert de Monnaie nog altijd 120.000 gouden munten per jaar.
In Rotterdam stond het mannetje uit angst voor beschadiging sinds jaar en dag onder een plexiglazen stolp, wat aanzienlijk afbreuk doet aan de beleving. In Parijs wordt hij open en bloot tentoongesteld en kun je hem van dichtbij in de ogen kijken. Of fotograferen. Hetzelfde geldt voor de andere werken in de geweldige overzichtsexpositie van de beroepsprovocateur, die eind 2011 al eens zijn afscheid van de kunstwereld aankondigde: van het levensgrote beeld van paus Johannes Paulus II, die geveld door een meteoriet ter aarde is gestort en op het rode tapijt ligt te kronkelen, tot het minstens zo omstreden wassen beeld van een devoot knielende Adolf Hitler, die in smaakvol grijs gekleed met gevouwen handen de ogen ten hemel opslaat.
Je zou bijna in de verleiding komen om hem zachtjes in zijn wang te knijpen, maar de bewaking is alomtegenwoordig in Monnaie de Paris: aanraken is strikt verboden. Dat is in het Guggenheim Museum in New York wel anders: daar heeft Cattelan op de vijfde verdieping een van de toiletten vervangen door een identiek exemplaar van 18-karaats goud. Voor de deur staat een suppoost, die erop toeziet dat niemand de bril optilt of, erger nog, probeert mee te nemen.
Verder mogen de bezoekers hun gang gaan. Het bordje naast de wc-deur belooft de gebruiker van het kunstwerk ‘een nog nooit eerder ervaren beleving van intimiteit met een kunstwerk’. Van ‘s ochtends vroeg tot sluitingstijd staan er urenlange rijen voor het genderneutrale toilet.
Wat het werk precies te betekenen heeft, moet iedere (toilet)bezoeker zelf bepalen, Cattelan hult zich zoals altijd in nevelen: “Het is niet mijn taak mensen te vertellen wat een kunstwerk betekent. Maar ik denk dat ze er wel een betekenis in zien.”
De naam van het werk draagt daar in belangrijke mate aan bij: America. Dat heeft overigens niets te maken met de verkiezing van Donald Trump, de gouden wc moet vooral worden gezien als knipoog naar de uitspattingen van de kunstwereld.
