jpekker

Jia Zhangke over A Touch of Sin: ‘Zo kan het onmogelijk doorgaan’

touch01

‘Toen ik van deze gewelddadige incidenten hoorde, vond ik het nodig om over geweld in films na te denken. Dat is namelijk problematisch. Daar moet wat aan veranderen, anders zal de hoeveelheid geweld in het echte leven ook nooit minder worden, vrees ik.’

Twee dagen voordat hij op het festival van Cannes zou worden bekroond met de prijs voor het beste scenario neemt de Chinese regisseur Jia Zhangke in de tuin van het Grand Hotel uitgebreid de tijd voor een een-op-een gesprek over zijn meesterwerk A Touch of Sin.

Jia maakte naam als chroniqueur van het hedendaagse China met verstilde, contemplatieve en poëtische films als Platform, Unknown Pleasures, The World en Still Life. A Touch of Sin is andere koek; het is een boze film, waarin de hoofdrolspelers niet lijdzaam toezien wat er om hen heen gebeurt, maar het heft in handen nemen. Met alle gevolgen van dien: in de korte proloog vallen al meer doden dan in al zijn eerdere films tezamen.

jia

‘Nee, dat was niet moeilijk, al die actie, explosies en schietpartijen. Ik heb me natuurlijk goed voorbereid. En tijdens mijn studie heb ik al veel martial arts films, maffiafilms, actiefilms en misdaadfilms gezien. Daar heb ik veel van opgestoken; ik hoop dat dat te zien is.’

Het is te zien. In de twee uur die op de proloog volgen, begint een halsstarrige mijnwerker een eenmansguerilla tegen zijn corrupte baas, die weigert zijn belofte gestand te doen om de dorpelingen mee te laten delen in de winst. Een jongeman die huis en haard achter zich heeft gelaten, begint uit verveling mensen neer te schieten. Een receptioniste in een sauna wordt lastig gevallen door twee mannen die denken dat alles te koop is met (nieuw) geld. Een jonge, depressieve lopende band-werker hoopt dat een leven elders hem meer voorspoed zal brengen.

Alle vier verhalen zijn waargebeurd. Jia kwam ze op het spoor via Weibo, de Chinese versie van Twitter. ‘Het zijn verhalen over doodnormale Chinezen, waarin uiteenlopende misstanden aan bod komen, zoals de druk die de maatschappij op mensen legt, misbruik, ontwrichte families en eenzaamheid. Omdat de verhalen algemeen bekend zijn, weet het publiek dat dit de échte problemen zijn waarmee we momenteel in China hebben te kampen. De verschillen tussen arm en rijk zijn zó groot geworden… Die exorbitante rijkdom zorgt er voor dat voor dat bepaalde mensen privileges krijgen en anderen niet. Dat zorgt weer voor wrijving. Omdat Chinezen niet zo goed kunnen communiceren, is geweld dan vaak de makkelijkste en meest efficiënte manier om een dispuut te beëindigen.’

touch02

Jia filmde de vier gewelddadige geschiedenissen in de delen van China waar ze daadwerkelijk plaatsvonden. Zo toog hij voor het eerste deel naar Shanxi, de dun bevolkte provincie ten zuiden van Peking waar hij zelf opgroeide; het tweede deel speelt in Chongqing, een stad aan de rivier de Yangtze bij de Drie Klovendam, waar hij eerder het met een Gouden Leeuw bekroonde Still Life opnam. Het derde deel speelt in Hubei, in het hart van China; het slot is gesitueerd in het mondaine Dongguan, aan de subtropische kust in het zuiden van China.

“Ik vond het belangrijk om te laten zien dat het geen incidenten zijn, maar dat er overal in China sociale onrechtvaardigheid te vinden is. Misschien krijgt de Westerse kijker niet alles mee, waarschijnlijk hoort die ook niet dat er verschillende dialecten wordt gesproken. Maar hij ervaart vermoedelijk wel de verschillen tussen de decors; tussen de onherbergzame bergen en de miljoenenstad. Dat vind ik net zo belangrijk: bij de verschillende locaties horen verschillende emoties.’

De structuur is fragmentarisch, en de verschillende verhalen hebben verschillende hoofdrolspelers. De belangrijkste rollen worden gespeeld door vermaarde Chinese acteurs, zoals Jiang Wu en Wang Baoqiang, en door amateurs; Jia’s vrouw en muze Zhao Tao speelt een hoofdrol en hij is zelf ook even te zien, in een bizarre club waar in strakke legerpakjes gestoken jongedames propagandaliedjes uit de Sovjet-tijd zingen. Jia, met pretoogjes: ‘Ik had geen budget meer voor een acteur. Ach, het is maar een piepklein rolletje en het was leuk om te doen.”

touch04

De nachtclub in Dongguan is een van de vreemdste decors in A Touch of Sin, waarin Jia de groeistuipen van de wereldmacht China open en bloot toont: overal zijn bouwplaatsen vol bedrijvigheid en staan flatgebouwen en viaducten in de stijgers. Op televisieschermen zijn nieuwsbeelden te zien van het ongeluk met een hogesnelheidstrein, waarbij in de zomer van 2011 tientallen doden vielen.

“Dat ongeluk illustreert voor mij de schaduwzijde van de razendsnelle ontwikkelingen in China. Het begint met corruptie bij ambtenaren en bouwbedrijven, en de rekening is voor gewone families, die het door die vermijdbare ramp moeten stellen zonder vader of moeder. Het treinongeluk is een in het oog springend, dramatisch voorbeeld, maar het gebeurt op alle niveaus. China is al jaren één grote bouwput, maar er wordt gebouwd zonder masterplan. De ontwerpen worden aangepast terwijl er al wordt gebouwd, zonder te weten waar we uitkomen; zonder te weten wat de gevolgen voor óns zijn.’

A Touch of Sin film still

De Engelse titel is een verwijzing naar A Touch of Zen, een martial arts-klassieker van King Hu uit 1971, waarin een eenling tegen sociaal onrecht strijdt. Maar Jia’s film bevat ook verwijzingen naar Chinese romans, naar fameuze landschapsschilderijen en naar de klassieke Chinese opera. Zo eindigt A Touch of Sin met een fragment uit de 17e-eeuwse opera Yu Tang Chun, waarin een jonge vrouw ten onrechte van een misdrijf wordt beschuldigd.

‘Door het geweld in het huidige China te verbinden met het geweld van vroeger wil ik duidelijk maken dat het van alle tijden is. Dat wil niet zeggen dat er helemaal niks is veranderd; ik zie namelijk dat steeds meer heel gewone Chinezen hun toevlucht nemen tot extreem geweld om verandering te brengen in hun benarde situatie. Ik hoop dat mijn film aanzet tot nadenken, en eraan bijdraagt dat er dingen veranderen, want zo kan het onmogelijk doorgaan.’

A Touch of Sin van Jia Zhange draait nu in de bioscopen. Dit interview verscheen eerder in Het Parool.