Jessica Hausner over Amour fou: “Samen sterven is een heel absurd óf een heel naïef idee”
Tien jaar geleden was ik ook al bezig met deze film. Ik wilde iets doen met een dubbele zelfmoord. Ik vroeg me af waarom twee mensen samen zouden willen sterven, terwijl de dood hen sowieso voor eeuwig scheidt. Samen sterven is een heel absurd óf een heel naïef idee.”
De Oostenrijkse regisseur Jessica Hausner (Wenen 1972) maakte faam in het arthousecircuit met films als Lovely Rita (2001), Hotel (2004) en Lourdes (2009), die op het festival van Venetië werd bekroond door de internationale filmkritiek. Haar vierde speelfilm is Amour fou, een romantische komedie en kostuumdrama ineen over de jonge romantische dichter Heinrich, die in het Berlijn van het begin van de 19e eeuw een zoektocht begint naar een partner om mee dood te gaan.
“Mijn eerste plannen speelden nog in het heden”, vertelde Hausner op het afgelopen filmfestival van Cannes, waar Amour fou zijn wereldpremière beleefde. “En ze waren te serieus. Er ontbrak humor; het was een tragisch verhaal over een tragisch koppel, dus heb ik het weggelegd.” Nadat ze Lourdes had gemaakt, is ze er weer mee aan de slag gegaan. En kwam ze op het idee om haar uitgangspunt te combineren met de geschiedenis van de Duitse schrijver, dichter, essayist Heinrich von Kleist, die een zelfmoordpact sloot met kankerpatiënte Henriette Vogel: samen stapten ze in de vroege ochtend van 21 november 1811 uit het leven. “Dat was de doorbraak waarnaar ik zocht.”
Hausner vond het verhaal over de dubbele doodswens van Von Kleist in een psychiatrisch tijdschrift dat ze in Wenen op de kop tikte. Het sprak haar direct aan. “Ik kende hem natuurlijk wel. Kleist is een bekende schrijver in Oostenrijk en Duitsland, je leest hem op school, maar toen vond ik er niet zo veel aan. Toen ik zijn verhalen herlas vielen me de schellen van de ogen: ik zag opeens hoe modern hij is. De manier waarop hij de chaos in het alledaagse leven beschrijft is echt heel erg van vandaag. Misschien was hij zijn tijd wel ver voorbij, want in bij leven werd hij volgens mij niet heel erg gewaardeerd.”
Het was Hausner direct duidelijk dat Amour fou een periodefilm moest worden. “Neem alleen de vermeende ziekte van Henriette Vogel; vandaag de dag zou je gewoon een scan laten maken. Het is slechts een detail, maar het werkte gewoon niet. Ik heb veel research naar de historisch details en het alledaagse leven in Kleists tijd, maar ik heb het tegelijkertijd ook zo tijdloos mogelijk willen houden. Ik wilde geen échte periodefilm maken. Het is een fictiefilm en geen biografie van Von Kleist, dus het hoefde niet allemaal authentiek en waarachtig.”
“Je bent wat je denkt dat je bent”, meent Hausner. “Maar iedereen wordt op bepaalde manier beïnvloed door zijn omgeving, door de omstandigheden. Iedere samenleving heeft zijn regels, en iedereen leeft daar op een bepaalde manier naar of zet zich daar juist tegen af. Maar je verkeert nooit in een vacuüm. Er is altijd een context; er zijn altijd bepaalde verwachtingen – dat wilde ik laten zien met mijn theatrale mise-en-scène.”
Hausner vangt de onfortuinlijke liefdesperikelen in strak vormgegeven tableaus, waarmee ze de theatrale kant van het leven wil tonen. “Dat is een terugkerend thema in mijn werk; ieder individu speelt een bepaalde rol. De overeenkomst tussen mijn films is dat ze zich allemaal op een podium afspelen. Ook Lourdes. Ik gebruik Lourdes als podium; in wezen is het ook een theaterstuk.”
Samen met haar set-designer bedacht Hausener symmetrische interieurs, met schilderijen uit de Renaissance die het perspectief in de ruimte bepalen. De personages bewegen erin als marionetten; ze spelen een rol in hun eigen leven. “Het is een soort choreografie, een ballet. De personages zitten als het ware opgesloten in de ruimte. Net als het meubilair. Ze hebben een vaste plek waar ze naar muziek luisteren. Ze staan stokstijf als ze met elkaar praten. Als de film in het heden zou spelen, zou dat teveel van het goede zijn, maar in die tijd past het natuurlijk wel; het ging er allemaal veel stijver en formeler aan toe.”
De manier waarop haar personages praten is juist weer naturel. “Dat vond ik belangrijk, want het moet wel tot leven komen. Dus zocht ik acteurs die de moeilijke dialogen en teksten van Von Kleist – lang niet alleen maar zijn beste, overigens – op een natuurlijke manier uit hun mond konden krijgen. En ondertussen moest de hond, óók doodstil blijven zitten. Daar waren lange castingsessies voor nodig. Ik heb een hekel aan dieren op de set, want ze gehoorzamen nooit. Maar we hebben een goeie hond gevonden. Twee eigenlijk: een moeder en haar dochter. Dat was nodig als contrast, vond ik. Een hond die stil zit en naar liederen van Mozart en Beethoven luistert, dat is toch grappig.”
Amour fou van Jessica Hausner draait vanaf deze week in de Nederlandse filmtheaters.
