‘Je loopt eigenlijk een beetje door mijn levensverhaal’
‘De tentoonstelling is voor een belangrijk deel tot stand gekomen door ruilhandel. Het museum is niet in staat om heel veel geld te genereren of grote fondsen te vinden. Dus is de uitnodiging gratis gedrukt door een drukkerij in Noord, waarvoor ik gedurende het jaar zes illustraties maak. De digitale reproducties zijn verzorgd door een andere drukkerij waarvoor ik dan ook weer wat doe. En de tentoonstelling is ingericht door mijn vriendin Karin van der Heiden. Zo wast de ene hand de andere.’
In zijn woning annex atelier aan de Sarphatistraat vertelt grafisch ontwerper, illustrator en letterontwerper Max Kisman (Doetinchem 1953) over ‘Max Kisman Beeld Taal’, zijn expositie in GR-ID, museum voor het realiseren van GRafische IDeeën (voorheen Grafisch Museum Groningen). In twee zaaltjes en de gang van een voormalige school zijn onder meer Kismans Paradiso-affiches te zien, zijn geanimeerde titelsequenties voor de VPRO en de VARA, de posters voor het Rotterdams filmfestival IFFR, en de illustraties die hij maakt voor Het Financieele Dagblad. Allemaal in zijn volstrekt eigen, schijnbaar eenvoudige, heldere, vrolijke stijl. Max Kisman tovert met beelden en knutselt met taal, luidt de treffende ondertitel van het overzicht dat volgens Kisman geen echt overzicht is. ‘Je loopt eigenlijk een beetje door mijn levensverhaal.’
Nadat Kisman afstudeerde aan de Gerrit Rietveld Academie ontwikkelde hij zich van affiche- en tijdschriftontwerper tot grafisch ontwerper en animator, onder meer voor de VPRO Televisie. Hij was een van de eersten die in de jaren ’80 digitale technologieën toepaste in grafisch ontwerpen. Voor zijn televisiewerk ontving hij in 1996 de Werkmanprijs. Van 1997 tot 2005 woonde en werkte hij in Mill Valley, nabij San Francisco.
De eerste contacten met GR-ID werden gelegd toen Kisman er in 2009 de opening verrichtte van een expositie van Joost Swarte. ‘Het is een heel intiem museumpje. Mijn vrienden vinden het wel opmerkelijk, een tentoonstelling in het verre Groningen. Maar de bakermat van mijn werkzaamheden ligt in Groningen. Ik bracht er mijn middelbare schooltijd door, en ben er voor de schoolkrant gaan tekenen. Ze zeiden: “Max, wil je een tekeningetje maken”. Dat doe ik nog steeds; eigenlijk is er niet zo veel veranderd.’
Zijn grote voorbeelden voor zijn tekeningen waren Robert Crumb en Peter Pontiac; elpeehoezen waren een enorme inspiratiebron voor zijn zelfgemaakte letters. Ook keek hij met veel bewondering naar de Hitweek, waarvoor de jonge Piet Schreuders letters verknipte en in elkaar schoof om een hele zin op een regel te krijgen. ‘Ik ben een kind van de jaren ’70. Ik was niet super-politiek bezig, maar ik hield wel van die betrokkenheid bij de maatschappij. Er gebeurde van alles waar je dacht invloed op uit te kunnen uitoefenen. Ik groeide op met de VPRO. Dat was een deel van mijn cultuur, ik ben er mede door gevormd. En de dingen die ik maakte, werden weer gevormd door die vorming. Toen ik voor de VPRO ging VPRO werken, was ik al VPRO en de VPRO, die was al zoals ik.’
Hij zou destijds nooit gaan werken voor grote corporaties. ‘Ik ben weleens benaderd door de KLM, of ik filmpjes wilde maken voor in de eerste klas. Dat heb ik toen niet gedaan, omdat ik vond dat mijn identiteit onlosmakelijk was verbonden met de VPRO. Tsja… Ik had het ook wél kunnen doen, vind ik nu. Dan had ik mijn scope kunnen verbreden. Nu doe ik wel dingetjes voor banken en andere financiële instellingen. Zolang ik maar kan werken op de manier zoals ik altijd werk. Als mij die ruimte wordt gegeven, dan heb ik geen bezwaar. Of het moet heel erg extreem zijn wat zo’n bedrijf uithaalt…’
Zijn jongste werk, ook te zien in Groningen, maakte Kisman voor Schiphol Parking: 12 pictogrammen, die automobilisten moeten helpen herinneren waar ze hun auto hebben geparkeerd. ‘Er is daar een enorme verbouwing gaande, waarbij ook de parkeergarages worden gemoderniseerd. De beleving van het voorgedeelte moet aantrekkelijker worden, heet dat dan. Nu zitten er nog pictogrammen van Opland op de muren van de parkeergarage. En hoe goed die ook zijn, ze moeten worden vervangen, en toen zijn ze bij mij uitgekomen. Ik heb uitvoerig onderzoek gedaan, iedereen heeft zijn een mening kunnen geven, maar heel veel anders dan dezelfde onderwerpen van Opland opnieuw tekenen is het uiteindelijk niet. Een molen, een wilg, een boerin, een vuurtoren, een meeuw, een haring en een ophaalbrug. Alleen de dijk is afgevallen. Daar kwam ik niet goed uit, toen heb ik maar een schaatser getekend.’
Max Kisman Beeld Taal. T/m 16/6 in GR-ID, Groningen. Werk van Kisman is van 26/3 t/m 1/4 tevens te zien in de etalage van het Athenaeum Nieuwscentrum op het Spui.
