‘Ik leef nu van mijn afwijking’
Dat de hoofdrolspelers Frans, Spaans en Engels spreken, zorgt in The Science of Sleep voor een Babylonische spraakverwarring. Tijdens een interview met regisseur Michel Gondry is het niet anders. De Fransman, die al jaren om beurten in New York en Parijs woont, spreekt Engels zoals in Allo Allo. Hij heeft het over ‘Freuittt’, en hij zegt ‘bic ‘ants’. Als je de film niet gezien had, zou je denken dat Gondry als klein jongetje over grote insecten droomde, en niet dat hij enorme handen had.
‘Toen ik klein was had ik steeds dezelfde nachtmerrie, waarin ik gigantische handen had. Ook als ik wakker werd, was ik er het eerste uur van overtuigd dat het echt zo was. Ik geloofde dat mijn droom een echte herinnering was. Mijn moeder moest me met een ijskoud washandje uit de droom helpen.’
Gondry wilde zijn herinnering niet gebruiken als instrument om het verhaal op gang te brengen, zoals in de meeste films gebeurt. ‘Ik heb mijn droom niet geanalyseerd voordat ik mijn film maakte. Ik wilde mijn dromen laten zien in de context van de gebeurtenissen die mij destijds overkwamen, zodat ik, als de film klaar was, misschien beter zou begrijpen waarom gebeurd is wat er is gebeurd.’
Dat klinkt ingewikkelder dan het is in The Science of Sleep. Gondry moet er zelf ook om lachen. ‘Mijn werkwijze is allesbehalve wetenschappelijk, maar ik houd wel erg van wetenschap. Ik verslind wetenschappelijke verhalen over planeten, het ontstaan van de aarde en de evolutietheorie, of de hersenen. Met fictie heb ik veel minder; daar word ik heel ongeduldig van.’
Gondry (Parijs, 1964) maakte zijn eerste muziekvideo’s voor Oui-Oui, de band waarin hij drumde. Een van zijn clips werd op MTV vertoond en gezien door Björk, die Gondry vervolgens vijf clips voor haar liet maken – stuk voor stuk schitterende filmpjes waarin surrealistische werelden worden opgetrokken. De Björk-clips leidden tot uitnodigingen van bands als Massive Attack, Rolling Stones en Radiohead, en uiteindelijk tot Gondry ‘s speelfilmdebuut Human Nature, over een vrouw met haar op haar hele lichaam en een wetenschapper met de kleinste piemel van de hele wereld.
De film, naar een scenario van Charlie Kaufman, werd geen groot succes, maar was wel goed voor Gondry’s reputatie. De definitieve doorbraak volgde met Eternal Sunshine of the Spotless Mind, opnieuw geschreven door Charlie Kaufman, waarin Jim Carrey en Kate Winslet na een mislukte relatie elkaar uit hun geheugen proberen te wissen.
‘Mijn eerste animatiefilms waren echte kunstfilms. Ze werden steevast afgewezen door alle festivals. Omdat ik toch geld moest verdienen, ben ik video’s gaan maken: opdrachtwerk, commerciële projecten. Die werden een succes, en toen vertoonden ze mijn animaties wel. Ik heb geluk gehad. Mijn zwakte, mijn eigenaardigheden, worden nu als mijn grote kracht gezien. Ik verdien mijn geld met mijn afwijking.’
Na twee films naar scenario’s van de alom bejubelde Charlie Kaufman was het volgens Gondry een ‘noodzakelijke stap’ zelf een script te schrijven. ‘Ik wilde mijn eigen verhalen vertellen.’
In The Science of Sleep neemt de jonge houtje-touwtjekunstenaar Stéphane zijn intrek in het Parijse appartement van zijn depressieve moeder en wordt hij tot over zijn oren verliefd op zijn mooie buurmeisje Stéphanie. Zij wimpelt hem af; hij zoekt troost in zijn dromen. ‘De film gaat over mijn eigen afwijzingen. Ik werd verliefd op een meisje en het werd niets. Maar het is niet mijn bedoeling mijn ellende te tonen of wraak te nemen. Integendeel. Ik keer het ten goede. Op deze manier haal ik er toch nog iets positiefs uit.’
Het buurmeisje wordt gespeeld door Charlotte Gainsbourg (‘ik heb haar heel lief gemaakt, zodat ze me niet nog meer gaat haten dan ze nu al doet’); ‘hijzelf’ door het Latijnse sekssymbool Gael García Bernal. ‘Hij moest zijn Latijnse temperament zien kwijt te raken. Het is grappig hem te zien. Ik zie een filmpersonage, maar ik zie ook een beetje mezelf.’
The Science of Sleep van Michel Gondry, donderdag 25 augustus, 22.10 uur, Nederland 3.
