“Ik houd dit niet lang meer vol”, verzucht de jonge strijder
Een paar jaar geleden was Abdul-Basset de een-na-beste jonge keeper van Azië en keeper van het Syrische jeugdelftal. Nu strijdt hij tegen het regime van Assad. Basset is een mooie, charismatische jongen. Hij heeft een snorretje en stoere stoppels. Hij draagt strakke T-shirts om zijn gespierde torso, en een enorm polshorloge. Hij heeft wel wat van een Hollywoodster.
Als Return to Homs een uur bezig is, zien we Abdul-Basset vermoeid op een sofa zitten. “Basset, wat is er?”, vraagt een stem buiten beeld. “Ik houd dit niet lang meer vol”, verzucht de jonge strijder. “Zo ben jij niet”, riposteert de stem. “Het is zo broeder. Al mijn vrienden zijn dood.”
In het volgende shot zit Basset met zijn rug tegen een brokkelige muur, het moede hoofd ondersteund door zijn rechterarm. Vertwijfeld wrijft hij over zijn gezicht. Zijn linkerhand omklemt een raketwerper. Er kwetteren vogeltjes. Er klinken schoten. Terwijl Basset daar zo zit, vertwijfeld, wanhopig, valt een prachtig strijklicht over hem, er doorheen dwarrelen zachtjes stukjes gruis naar beneden.
Op het moment dat op hem wordt ingezoomd, kijkt Basset richting de camera. “Ik heb er genoeg van”, zegt hij. Zijn ogen vallen dicht. Een ander camerastandpunt. Mitrailleurvuur. Langzaam doet Basset zijn ogen weer open, verder geeft hij geen krimp. Dit is geen leven, weet de kijker. Dan gaat een mobieltje over, Basset neemt op. “Dag zus, hoe is het”, zegt hij met een dodelijk vermoeide blik. “Ik ben aan het front, slechte ontvangst.” Mitrailleurvuur, schoten. “Midyan is dood”, zegt hij, maar zijn blik op het schermpje maakt duidelijk dat de ontvangst al is weggevallen.
Tijdens deze scène moest ik denken aan tal van speelfilms, van Roman Polanski’s The Pianist tot In the Land of Blood and Honey van Angelina Jolie. Maar Return to Homs is een documentaire. Een ijzersterke documentaire, die laat zien dat de Syrische rebellen de macht van het beeld kennen. Het beeld is dan ook het belangrijkste wapen dat ze hebben. Dus wordt het beeld, en daarmee de kijker, gemanipuleerd.
Hoe precies, daar kom je maar moeilijk achter. Want wat zien we nu precies? Waar zijn we? Waar ligt Homs eigenlijk en hoeveel mensen wonen er? Waar zijn die fluitende vogeltjes? Waar komt dat schieten vandaan? Welke dag is het? Naast een razend-actuele wanhoopskreet is Return to Homs – tussen augustus 2011 tot augustus 2013 opgenomen met kleine, digitale camera’s – ook een film over de kunst van het filmmaken. Over het beïnvloeden dan wel manipuleren van de kijker. Een betere openingsfilm had IDFA zich niet kunnen wensen.
Return to Homs van de Syrische regisseur Talal Derki is de openingsfilm van IDFA. Het festival duurt t/m 2/12.
