“Ik hoop dat er veel geliefden komen”
“De veertjes blijven echt wel zitten, hoor.” Sarkis wijst naar zijn witte fiets. “Dit is mijn privé-exemplaar; hij is wat kleiner dan de andere fietsen. Ik rijd er al tien dagen op en zie: hij zit nog onder de veren.” Boijmans van Beuningen-directeur Sjarel Ex kijkt naar het verenspoor dat daags voor de officiële opening al in de Onderzeebootloods ligt, en onderwerpt dan de met witte donsveertjes beplakte fiets van Sarkis aan een nauwkeurige inspectie. “Mochten ze toch snel loslaten, dan plakken we er gewoon weer nieuwe op.”
Na Atelier Van Lieshout (2010) en het Scandinavische kunstenaarsduo Elmgreen en Dragset (2011) werd de in 1938 in Istanbul geboren, sinds de jaren ’60 in Parijs woonachtige, in Nederland niet al te bekende conceptuele kunstenaar Sarkis Zabunyan uitgenodigd om een expositie te maken in de Onderzeebootloods in de Rotterdamse haven.
Toen hij de gigantische dependance van Museum Boijmans Van Beuningen in de winter van 2010 voor het eerst betrad, lag er overal sneeuw. Er was een bovenraam stuk; alles was zacht-wit en betoverend stil. Nu dwarrelen er witte veertjes door de Onderzeebootloods, afkomstig van zestig door Union beschikbaar gestelde fietsen en van een metershoge lamp. Daarin beweegt een lichtbron op en neer, langzaam, op het ritme van de ademhaling van de kunstenaar.
Ook in de tweede hal plaatste Sarkis een enorm verticaal gevaarte, dat, net als de lamp, een verbinding legt tussen het dak van de hemel en de diepte der zeeën: een carillon bestaande uit 43 aan hoge boomstammen bevestigde klokken. Zoals de ‘zuchtende lamp’ veertjes verspreidt over de zalen, vullen de klokken de ruimte met de ijle tonen van John Cage’s Litany for the Whale (‘smeekgebed voor de walvis’).
Het carillon baadt in rood licht, doordat er gekleurde filters achter de hoge ramen van de loods zijn bevestigd. Het is een theatrale kunstgreep, die Sarkis al vaker toepaste en die hier schitterend uitpakt. Sterker: het is met afstand de belangrijkste ingreep in de loods, waarin verder her en der wat kunstwerken staan opgesteld. Zo staat er een gouden picknicktafel op zijn kant en is er een oude boot waarover geluidstape is gedrapeerd – een werk van Sarkis dat lang geleden al in Amsterdam te zien was tijdens de tentoonstelling Century ’87.
Ook het werk Futuro van de Finse architect Matti Suuronen benadrukt de relatie tussen het heden en verleden. Het is een futuristische vakantiewoning uit 1968; het lijkt alsof er marsmannetjes zijn neergestreken in Rotterdam.
Langs de muren staan waterautomaten. Twaalf stuks om precies te zien; als een ware kabbalist baseerde Sarkis álle afmetingen en aantallen binnen de tentoonstelling op het getal twaalf. En in hoek staat een forse leestafel, met boeken van en over zijn voornaamste inspiratiebronnen: Cage, de architecten Rietveld en Le Corbusier en de Nederlandse schilder Pieter Saenredam.
De 17e-eeuwse kerkinterieurs van laatstgenoemde, met net zulke hoge plafonds als in de Onderzeebootloods, vormen het beginpunt van de expositie. Dat waren geen gewijde plekken, aldus Sarkis, maar levendige ontmoetingsplekken, waar bedelaars rondliepen, spelende kinderen en honden.
En hoewel honden niet zijn toegestaan in de Onderzeebootloods (uitgezonderd blindengeleidehonden) is ‘Ballads’, zoals Sarkis zijn expositie doopte, dat ook; een levendige ontmoetingsplek. Het is een wereld van mystiek en symboliek, waarin alles – oud en nieuw, water en lucht, hoog en laag – met elkaar wordt verbonden. Leuk om gewoon doorheen te wandelen, fietsen of te skaten, razend interessant naarmate je er meer over leest en weet. Zelf spreekt Sarkis van een exposition d’amour. “Ik hoop dat er veel geliefden komen.”
Sarkis, Ballads. T/m 30/9 in de Onderzeebootloods, RDM-straat 1 Rotterdam.
