‘Humor is een extra kwaliteit’
‘Ik zei tegen mijn assistent: google eens op Beatrix. Hij tikte per ongeluk koning Beatrix in.’ Het resultaat van de tikfout is een treffend statieportret van Hare Majesteit. Met hoedje en sjerp, de rechter schouder iets omhoog. En met stoppelbaard. ‘Ik heb eerst een snor geprobeerd, maar dat was te clownesk. Toen heb ik die stoppeltjes erop gezet. Majesteitschennis? Mwah… een vrouw die oud wordt, krijgt meer haar. Ze wordt mannelijker. Dus elk volk dat een koningin heeft die maar oud genoeg wordt, krijgt er op den duur een koning van.’
Nadat Kamagurka in 2002 in het Amsterdamse Stedelijk Museum had tentoongesteld, is hij steeds meer gaan schilderen. Op instigatie van zakenman en kunstverzamelaar Marc Coucke maakte hij gedurende een jaar zelfs iedere dag een schilderij. Het resulteerde in een vuistdik boek: de Kamalmanak. Sindsdien werkt hij onverdroten verder, met één belangrijk verschil: Kamagurka schildert wel iedere dag, maar hij maakt niet meer elke dag één schilderij.
‘De gevolgen van de Kamalmanak’ zijn nu te zien in museum Jan van der Togt in Amstelveen: krankzinnige, wonderbaarlijke danwel absurdistische doeken, geïnspireerd door kunststromingen als het kubisme en popart of moderne iconen uit de populaire cultuur, door Belgische schilders zoals Magritte en Raveel én door Piet Mondriaan, de pionier van de non-figuratieve kunst. Vooral door Mondriaan.
Een vroeg schilderij van een windmolen van Mondriaan voorzag Kamagurka van sneeuw; van het water maakte hij ijs. Op dat ijs plaatste hij een moderne compositie van Mondriaan. Op kunstschaatsen. Een andere molen werd door Kamagurka in een sneeuwlandschap geplaatst met vijf ultramarijnblauwe rompen. ‘Yves Klein on Ice’ heet het doek. ‘Ik vind dat zelf erg grappig… blauw van de kou, die afgevroren armen en benen. Maar iemand anders ziet misschien niet direct wat er zo leuk aan is. Het is humor die beetje bij beetje losgelaten wordt. Zoals een pil met verlate werking.’
Het schilderij van clown Bassie tegen een rood-geel-blauwe, Broadway Boogie-Woogie achtige achtergrond kwam voort uit een verspreking. ‘Mijn mecenas zei me eens dat hij Piet Adriaan de grootste Nederlandse schilder vindt. Zo kwamen we te spreken over Bassie en Adriaan, en van het een kwam het ander. Ik dacht: dat is een mooi schilderij, Bassie en Mondriaan.’ Zo gaat dat bij Kamagurka, het een leidt tot het ander. Een schilderij van een gekantklost servetje bracht hem als vanzelf op het idee voor een gekantklost portret van de Duits filosoof Immanuel Kant.
‘De Schreeuw’ van Edvard Munch is te herkennen in het doek ‘Soldaat 1902-1873’. Maar dan groen en met een bek vol tanden. ‘Het merkwaardigste is dat deze soldaat nooit heeft geleefd’, expliceert Kamagurka. ‘Ik verbeeldde me hoe het moet zijn geweest om in zo’n soort fanfarepakje rond te lopen op het slagveld. Dan val je wel héél erg op. Als je daarmee ten strijde trekt, ben je rapper dood dan je eigen schaduw. Toen dacht ik: zeer oud kan hij niet geworden zijn. Misschien is hij wel eerder gestorven dan hij geboren is.’
De titels fungeren vaak als clou, beaamt Kamagurka, zoals de bijschriften bij zijn cartoons. ‘Er zijn critici die vinden dat als het grappig is je het werk niet au serieus kunt nemen. Ik vind dat onzin. Humor is een extra kwaliteit. Wat is een grap? – denk daar eens over na. Waarom vind je iets grappig? Misschien vind je het wel grappig omdat je het eerst niet begrepen hebt, of omdat je het verkeerd hebt begrepen…’ Kamagurka zwijgt, dan knipoogt hij. ‘Ik word liever niet au serieus genomen door idioten dan dat ik idioten au serieus moet nemen.’
Hij kan heel behoorlijk schilderen, al zegt hij het zelf. Hij wijst op zijn ‘neo kubisten’: doeken van Bert (uit Sesamstraat), Meneer De Uil, Popeye, Pluto, Mickey Mouse, Kuifje en de smurfen, geschilderd in de stijl van het kubisme. ‘Dat kan ik niet aan mijn assistent overlaten, dat is echt heel moeilijk, elke lik moet je zelf doen. Die speciale kleuren, de vele lagen over elkaar…’
Het zijn de helden uit zijn kindertijd, gecombineerd met de schilderstijl van ‘nieuwe’ helden, zoals Picasso en Braque. ‘Dát vind ik zo boeiend aan schilderen, dat het honderden jaren teruggaat en dat ik kan kopiëren en citeren. Met cabaret kan dat niet, met cartoons evenmin. Ik weet niet eens of er vijfhonderd jaar geleden al cartoons waren.’
De gevolgen van de Kamalmanak – expositie Kamagurka. T/m 2 mei in Museum Jan van der Togt in Amstelveen. www.jvdtogt.nl. Kamagurka trekt t/m 15 mei door het land met de theaterproductie ‘Kamagurka geneest. www.kamagurka.eu. De Kamalmanak is verkrijgbaar in de museumwinkel.
