Het spanningsveld tussen documentair en fictie, tussen humor en dramatiek
Op een afgetrapt grasveldje, voor een grijze golfplaten schutting, staan een bruid en bruidegom klaar voor een staatsieportret. Zij draagt een zalmroze trouwjurk met felgroen tule; hij een saai zwart pak. In zijn armen heeft hij een forse baby, in kleren in precies dezelfde kleurstelling als zijn bruid.
Hun moeders komen naast hen staan, en langzaam maar zeker steeds meer familieleden – vrouwen in mantelpakjes, een oud besje met zwarte hoofddoek, mannen allemaal in pak. De moeders wisselen van plek; de moeder van de bruid pakt haar stevig, maar liefdevol bij haar bovenarm – alsof ze haar niet kwijt wil.
Het gezelschap blijft groeien; het is een mirakel dat er zoveel mensen in het kader passen. Van sommigen zie je alleen een kruin. Achterin staat een rijzige grijze man te bellen. Dan richt iedereen zijn blik op de camera, moet er een klik hebben geklonken, en is de familiefoto klaar.
Nog geen drie minuten duurt het fijnzinnige, antropologische meesterwerkje, waarin de Vlaamse fotografe Sarah Carlier haarscherp de verhoudingen tekent binnen een Roemeense familie. Het maakt deel uit van het project Vier jaar, drie doden, klamme oksels en een foetus, nu te zien als onderdeel van haar solo-expositie Daily Whisper in Vlaams Cultuurhuis de Brakke Grond.
Vier jaar, drie doden, klamme oksels en een foetus – die klamme oksels had Carlier al snel zelf tijdens de warme feestdag – is een “fragmentarische” vertelling uit het leven van een Roemeense familie die Carlier al veertien jaar kent; ze zorgden eerder voor haar Roemeense pleegzusje. Nadat de pater familias omkwam bij een auto-ongeluk, toog Carlier naar het Roemeense platteland; daar maakte ze tussen augustus 2009 en mei 2010 foto’s en filmpjes die ondanks de zware thema’s – de dood met name – een opmerkelijke lichtheid hebben.
De West-Vlaamse Carlier (Izegem 1981), die al langere tijd in Nederland woont en werkt, neemt de realiteit weliswaar als uitgangspunt, maar zet die altijd naar haar hand. De familiefoto moest worden gemaakt, dat wisten alle bruiloftsgasten, maar ze hadden geen idee dat ze op hetzelfde moment óók werden gefilmd. Het resultaat is een prettig spanningsveld, tussen documentair en fictie en tussen humor en dramatiek.
Dat spanningsveld is ook aanwezig in haar oudere werk en opdrachtwerk (onder meer in een serie Ben_Line_Dance voor het telecombedrijf Ben in opdracht van KesselsKramer), verzameld in een tweede zaal. Op een schitterende foto, gemaakt op het Haagse Malieveld tijdens Veteranendag, staat een bejaarde vrouw met witgrijs haar voor zich uit te staren terwijl ze voor een witgrijze tank staat. Haar bleke jurk heeft een soort motief en schutkleur die naadloos bij het pantservoertuig passen. Achter haar neemt een man in een pak een kijkje in de romp van het gevaarte. Met zijn handen op zijn rug, alsof hij wil benadrukken dat hij echt nergens aan zal komen. Hij kwam zomaar het beeld binnenlopen toen Carlier de vrouw aan het fotograferen was – zo mooi had ze het naar eigen zeggen nooit kunnen ensceneren.
Veel foto’s zijn gemaakt in en rond Ardooie, het dorp waar ze opgroeide, achter zich wist te laten, maar waarvan ze nooit helemaal los wist te komen. Ze tonen de alledaagse beslommeringen en ingesleten tradities: van de plaatselijke fanfare en vrouwen met krulspelden tot stoere vissers en mannen in blauwe overalls die aardappels zitten te rooien. Ze zijn afgedrukt op monumentaal formaat, waardoor weemoed, tragiek en absurditeit nog sterker worden uitvergroot.
Carlier voorzag haar werken van gortdroge titels als De blauwe overalls, Gekleurde ballonnen en De doodskrans, die de kijker alle ruimte geven om zelf te associëren. Bijna alle foto’s zijn goed voor een glimlach. Voor aap staat er nooit iemand; daarvoor is Carliers blik te liefdevol. Alsof de fotografe zich bij iedere klik heeft gerealiseerd dat zij zelf even goed de geportretteerde had kunnen zijn.
Daily Whisper van Sarah Carlier. T/m 27 februari in De Brakke Grond. Finissage: 27 februari om 16.00 uur. Bij de expositie verschijnt het fotoboek Vier jaar, drie doden, klamme oksels en een foetus. ISBN 978-90-816624-1-3; 35 euro.
