“Het maken van een film is een heel precieze bezigheid”
‘De mensheid wordt in de 21ste eeuw geconfronteerd met grote problemen; veel mensen zien het leven dan ook niet al te rooskleurig in. Ik vond het nodig iets tegenover al het negativisme en de zwartgalligheid te stellen. Ik vond dat het tijd was voor een positief geluid, voor een film die blaakt van optimisme.’
Vijftien jaar nadat hij een eigengereide, cynische jongeman door de straten van een duister Londen liet zwerven in zijn meesterlijke film Naked, komt de Britse regisseur Mike Leigh (Salford, 1943) met Happy-Go-Lucky, een komedie over de aartsoptimistische, vrijgezelle Poppy, die les geeft op een basisschool in Noord-Londen. In kleren in alle kleuren van de regenboog, met enorme bijpassende kralenkettingen, oorbellen en armbanden. ‘Happy-Go-Lucky en Naked zijn de voor- en achterzijde van dezelfde medaille’, aldus de regisseur op het festival van Berlijn.
‘In beide films focus ik op één hoofdpersoon die een soort reis maakt. In Naked is dat een gefrustreerde idealist, een man die cynisch is geworden door de wereld om hem heen. In Happy-Go-Lucky blijft Poppy ondanks alles positief.’ De film is door Leigh op het lijf geschreven van Sally Hawkins, die eerder al te zien was in zijn Vera Drake (2004) en All Or Nothing (2002).
‘Ik vind haar fantastisch. Ze is een heel creatieve actrice. In Happy-Go-Lucky heb ik geprobeerd haar energie en humor te vangen.’ Hawkins, in Berlijn onderscheiden als beste actrice: ‘In ieder personage zit wel iets van jezelf. Ik hoop dat er in Polly net iets meer van mij zit, maar zo kleurrijk, gek en onvoorspelbaar als zij ben ik niet, helaas. Polly stapt overal op af; zij is vrijer dan ik. En mijn kledingkast ziet er ook heel anders uit.’
De onderwijzeres Polly wordt zelf ook onderwezen. Nadat haar fiets is gestolen, besluit ze rijlessen te nemen. En een vriendin neemt haar mee naar flamenco-les.
Leigh: ‘Ik vond het interessant om goed en slecht onderwijs tegenover elkaar te zetten. Polly is een geweldige lerares, die probeert de problemen van haar leerlingen op te lossen en open met ze te communiceren. De rij-instructeur en flamenco-lerares die haar les geven, laten zien dat dat geen regel is. Die zijn, ieder op een eigen manier, een tikje in de war, om het voorzichtig te zeggen. Vooral de rij-instructeur is een verschrikkelijke leraar, en hij verkeert in een verschrikkelijke staat.
Hij zou iets van haar spontaniteit kunnen afkijken, maar dat lukt hem niet, omdat hij zich helemaal heeft vastgebeten in zijn bekrompen denkbeelden. En het is de natuurlijke reactie van Polly om grapjes te blijven maken als hij in de buurt is, wat nog gestimuleerd wordt door het feit dat hij geen enkel gevoel voor humor heeft.’
Zoals dat de gewoonte is bij Leigh, kwamen de personages tot stand tijdens maandenlange repetities.
Hawkins: ‘Het is een heel organisch proces. Je begint zonder script; samen bouw je aan een personage: een complex mens dat klaar is om de wereld in te stappen, met een bepaalde achtergrond en een eigen vriendenkring. Maar Mike houdt je onwetend van de meeste andere personages. Dat biedt enorme mogelijkheden tijdens de opnamen.
We wisten wel waar en hoe een scène zo ongeveer moest eindigen, maar nooit precies hoe we op dat punt moesten komen. We konden van alles proberen. Mike daagde ons uit om telkens iets anders te doen.’
Dat klinkt losser en vrijer dan het is, want Leigh blijft voor alles een pietje precies. Leigh: ‘Een beetje improviseren mag. Graag zelfs. Maar het maken van een film is een heel precieze en georganiseerde bezigheid. Er ligt een bepaalde structuur aan ten grondslag, het is bepaald geen geluk of toeval dat het goed wordt. Wat dat is? Dat noemen we nu het geheim van de smid.’
Happy-Go-Lucky van Mike Leigh, vrijdag 10 februari, 23.10 uur, Nederland 2.
